شىعىس، مۇسىلمان حالىقتارى سياقتى قازاق حالقى دا قىز بالانى ايرىقشا قاستەرلەپ، باعالاپ، تاربيەسىنە اسا كوڭىل ءبولىپ كەلگەن. حالقىمىزدىڭ ارى، نامىسى، كەلبەتى بولىپ سانالاتىن ارۋلاردىڭ قازاق قوعامىنداعى ورنى ارقاشاندا جوعارى بولعاندىقتان قىز تاربيەسىنە قىرىن قاراماعان اتا-بابالارىمىز ولارعا اسا ەرەكشە مەيىرىممەن، ىلتيپاتپەن قاراعان.ءاربىر ايەل اتا-اناسىنىڭ ماپەلەپ وسىرگەن قىزى، ايالاعان گۇلى.سوندىقتان دا ولاردىڭ اراسىنان بۇكىل قازاققا انا بولعان ۇماي، بيباتيما، دومالاق، بەگىم، ايشا ءبيبى، ەل مەن جەرگە قاۋىپ تونگەندە ەر-ازاماتتارمەن بىرگە قارۋ الىپ، جاۋعا اتوي سالىپ شىعىپ، جاۋلارىن جەڭگەن توميريس، زارينا، بوپاي، گاۋحار، ساپۋرا، بەرىدەگى ءاليا، مانشۇك، حيۋاز اپالارىمىزدىڭ اتتارىن، ەرلىكتەرىن حالىق ءالى ۇمىتا قويعان جوق.

             وكىنىشكە وراي كۇندەلىكتى ومىردە كورىپ ءجۇرمىز.كەيبىر قازاق قىزدارىنىڭ قوعامدىق ورىندارداعى ءجۇرىس-تۇرىسى مەن كيىم كيىسى، ءوزىن ۇستاۋىن كورگەندە جاعاڭدى ۇستايسىڭ.باسقا قالالاردى قويعاندا اۋىزدارىندا تەمەكى، سپيرتتىك ىشىمدىكتەرگە تويىپ العان قىزداردىڭ بۇرىن بايقالماعان قايماعى بۇزىلماعان قازاقي قىزىلوردانىڭ قوناق ۇيلەرى، ساۋنا مەن تۇنگى كلۋبتار ماڭىنان ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. وسىنداي ءجۇرىس-تۇرىستارىنان كەيبىرى جۇكتى بولىپ، كەيىن سابيلەرىن قىستىڭ قاقاعان كۇندەرى ءار جەرگە، سابيلەر ۇيلەرى ەسىگى الدىنا، كوشەگە، ايالداماعا، قوقىس جاشىگى مەن اجەتحاناعا تاستاپ كەتكەندەر مەن جاساندى تۇسىك جاساتاتىندار سانى ازايماۋدا. بۇندايدا قىزداردى تاربيەلەۋدە قازاقتىڭ ادەت-عۇرىپتارىمەن قاتار شاريعات ەرەجەلەرىن ۇشتاستىرا بىلگەن ارنايى ءبىلىمى جوق قايران انالارىمىز، اجەلەرىمىزدى ەسكە الاسىڭ...

             ايەلدەرمەن (قىزدارمەن) جاسالىپ جاتىرعان قىلمىستار تىزبەسىن وقىساڭ شوشيسىڭ، جانىڭ تۇرشىگەدى.ولار ۇرلىققا، بۇزاقىلىققا، الاياقتىققا، قاساقانا ادام ولتىرۋگە ت.ب. توپتىق قىلمىستارعا دا قاتىسىپ، سوتتالىپ جاتىر.تەك، بىيىلعى جىلدىڭ 10 ايىندا قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا ايەلدەرمەن 181 قىلمىس جاسالعان، ونىڭ 55-ءى اۋىر، 1-اسا اۋىر قىلمىستار.

            ءيا وكىنىشكە وراي، «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم» سالىپ، عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ كەلە جاتقان قازاقي تاربيە بۇگىندە ۇمىتىلا باستادى.ۇياتىن، ارىن جوعالتىپ، «تۇنگى كوبەلەككە» اينالعان كەيبىر ارۋلارىمىزدىڭ بىرنەشە جاسقا كەلگەن، جۇرە، سويلەي باستاعان ىشىنەن شىققان ءسابيىن ءوز قولىمەن قاساقانا ولتىرەتىن مەيرىمسىز، قاتىگەز سىلقىمداردىڭ كەسىرىنەن بۇگىندە قازاق قىزدارىنىڭ قاسيەتتى اتتارىنا نۇقسان كەلە باستادى.

ءيا بۇل اششى دا بولسا شىندىق.

            جاقىندا سىر ەلىندە تىنىش جاتقان ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن ەلەۋلى وقيعا ورىن الىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاريالانىپ، تەلەديداردان حابارلار تاراتىلدى. قازاقتىڭ قىزى، ارۋى دەپ ايتۋعا اۋزىڭ بارمايتىن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اۋداندارىنىڭ بىرىندە تۋىپ، وسكەن ءۇش قىز تەك اتا-انالارىن عانا ەمەس، اينالاسىن، وسكەن ءوڭىرىن بۇكىل ەلگە ماسقارا قىلدى.ءبىرىنىڭ جاسى 31-دە، ەكەۋىنىڭ جاسى 33-تە، بىرەۋى جانۇيالى، ەكەۋىنىڭ كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار، بويداق، بىرەۋىنىڭ ءبىلىمى جوعارى، ەكەۋىنىڭ ءبىلىمى ارناۋلى ورتا، بۇرىن سوتتى بولماعان اۋىلدىق جەردە تۋىپ، وسكەن.

            قىلمىستىق توپ قىلمىس جاسار الدىندا «Facebook» الەۋمەتتىك جەلىسىندە تىركەلگەن ازاماتتاردىڭ اككاۋنتارىن اقتارىپ، ءبىلىم بەرۋ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا، قالالىق، اۋداندىق ماسليحاتتاردا قىزمەت ىستەيتىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر تۋرالى الدىن الا ولاردىڭ بايلانىس تەلەفوندارى، لاۋازىمدارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى، باسشىلارى، جالاقى مولشەرى، جۇمىستاعى جەتكەن جەتىستىكتەرى، تۇرعىلىقتى مەكەن جايلارى، تۇرمىستىق جاعدايى، جانۇيا مۇشەلەرى، جاقسى، جامان ادەتتەرى، قاسيەتتەرى، ءالسىز تۇستارى، ءحوببيى، ت.ب. جەكە ومىرلەرىنە قاتىستى اقپارات جيناپ وتىرعان. ولار «Whats AppWhats App» نەمەسە «Facebook» الەۋمەتتىك جەلىسىنىڭ مەسسەندجەرىنىڭ قاۋىپسىز، ارنايى ورگاندارمەن تىڭدالىپ، جازىلۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى دەپ ويلاپ، بايلانىسقا وسى جولمەن شىعىپ وتىرعان. ولار مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ اي سايىن ايلىق الىپ وتىراتىنان جانە وزىندە بولماسا باسقا بىرەۋدەن قارىزعا الا الاتىنىن، ولارعا قاتىستى زاڭمەن بەلگىلەنگەن كوپتەگەن شەكتەۋلەر بار ەكەنىن جاقسى بىلگەن جانە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ پسيحولوگياسىن جاقسى زەرتتەگەن. جابىرلەنۋشىدەن وتە كوپ سوما بوپسالاماعان، ەگەردە جابىرلەنۋشى ول سومانى تاۋىپ بەرە الماسا سۇرالعان سومانى تومەندەتۋگە كەلىسىپ، قاناعات تۇتقان. بىراق، ارتىنشا قايتا جورىققا شىعىپ وتىرعان. الەۋمەتتىك جەلى پاراقشالارى ارقىلى جاستارى 30-35 تەن اسپايتىن بولاشاق جابىرلەنۋشىلەرىن تاڭداپ وتىرعان. قىلمىستىق توپتىڭ ءىس-ارەكەتتەرىنە قاراساڭ قۇددى ءبىر قۇقىق قورعاۋ، ارنايى ورگانداردىڭ جەدەل ىزدەستىرۋ، تىڭشىلىق، بارلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ارقىلى قارسى جاقتىڭ اگەنتتەرى تۋرالى دەرەكتەر جيناپ، اشكەرلەۋى كورسەتىلگەن فيلمدەر مەن شىعارمالار ەسىڭە تۇسەدى. قىلمىستىق توپ مۇشەلەرى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە زاڭمەن ارنايى شەكتەۋلەر قويىلعانىن ءبىلىپ، ولاردىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن سوتقا ارىزدانبايتىنىنا سەنىمدى بولعان. قىلمىستىق جولمەن الىنعان اقشالاردى ءوز پايدالارىنا جۇمساپ وتىرعان.

            قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۇرعىنى 33 جاستاعى قىلمىستىق توپ جەتەكشىسى ش.سىڭاروۆامەن ادامدار توبىنىڭ ءسوز بايلاسۋىمەن ازاماتتار مۇلكىن قورقىتىپ الۋشىلىقپەن بايلانىستى قىلمىستار 2021 جىلدىڭ تامىز ايىنىڭ اياعىندا باستالىپ، 2023 جىلدىڭ 16 ماۋسىمىنا دەيىن جالعاسقان. 12 جابىرلەنۋشىگە ءارتۇرلى سومادا ماتەريالدىق شىعىن كەلتىرىلگەن.قىلمىستى ش.سىڭاروۆا الدىن الا جوسپارلاپ، ءوزىنىڭ «Facebook» الەۋمەتتىك جەلىسىندە تىركەلگەن اككاۋنتى ارقىلى بولاشاق جەمتىكتەرى، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر پاراقشالارىنا كىرىپ، وزىنە قاجەت جابىرلەنۋشىنىڭ لاۋازىمىنا، جانۇياسىنا جانە جەكە ومىرىنە قاتىستى دەرەكتەر جيناپ، ارمەن قاراي مالىمەتتەردى سىبايلاستارى 31 جاستاعى ج.بەكتۇرعانوۆا مەن توپقا كەيىن قوسىلعان 33 جاستاعى ك.يسانوۆاعا جولداپ وتىرعان.ال سوڭعى ەكەۋى الەۋمەتتىك جەلىدە «Hanzi Iskakova»، «ادەليا دانياروۆا» جالعان اككاۋنتتارىن اشىپ، ءبىر-ءبىرىنىڭ اككاۋنتىنا كىرىپ، كەلگەن حاتتاردى وقىپ، اقپارات الماسۋ، باقىلاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك جاساۋ ءۇشىن قۇپيا سوزدەرىمەن (پارول) ءبولىسىپ وتىرعان.ارمەن قاراي ج.بەكتۇرعانوۆا مەن ك.يسانوۆا ش.سىڭاروۆامەن تاڭدالىپ، ۇسىنىلعان مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە اۋەلى اككاۋنت مەسسەندجەرى ارقىلى دوستىق ۇسىنىپ، ودان كەيىن ءارتۇرلى تاقىرىپتارعا اڭگىمەلەرگە تارتىپ، سوڭىندا مەملەكەتتىك قىزمەتكەردى ادەپسىزدىك جانە بەيادەپ مىنەز-قۇلىق تانىتۋعا يتەرمەلەپ عالامتوردان الىنعان سۇلۋ قىزدىڭ فەيك بەينەسىن جىبەرىپ، ارمەن قاراي ءوزارا ينتىمدىك ماتىندەگى حاتتار جازىسىپ، الىسىپ وتىرعان. بۇدان ءارى ەكەۋارا حات الماسۋ جازبالارى اراسىنداعى ينتيمدىك تاقىرىپتاعى سوزدەر كوشىرىلىپ (سكرينشوتتاپ), ش.سىڭاروۆاعا جولداناتىن بولعان.ەرتەڭىنە توپ جەتەكشىسى جابىرلەنۋشىنىڭ تەلەفونىنا قوڭىراۋ سوعىپ: «سەن كورگەنسىز، مەنىڭ كامەلەتكە تولماعان سىڭلىمە نە جازىپ ءجۇرسىڭ، ەكەۋىڭ اراڭداعى سمس حاتتى اعاسى (كەيدە اكەسى) وقىپ، قىمبات «ايفون» تەلەفونىن سىندىرىپ تاستادى، ەكرانى كەتتى، ونى جوندەتۋگە پالەنباي مىڭ اقشا كەرەك. سەنىڭ جۇمىس ورنىڭدى بىلەمىن. ەگەر وسى شىعىندى وتەسەڭ جازبالاردى وشىرەم، بولماسا انتيكورعا،پروكۋراتۋراعا، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە ارىز جازىپ، جۇمىستان قۇرتامىن.ينتيمدىك تاقىرىپتاعى جازبالار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىگە جات ارەكەتتەر، ادەپسىز قىلىقتاردى «Whats AppWhats App» نەمەسە «Facebook» الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالايمىن.ءسىڭلىم ۇيدە قامالىپ وتىر، اعاسى (كەيدە اكەسى) ۇرىپ تاستادى»-دەپ قوقان-لوقى كورسەتەتىن بولعان.سوتتالۋشىلار كوبىنەسە جابىرلەنۋشىلەرمەن جەكە كەزدەسپەي تەلەفونمەن سويلەسۋ ارقىلى قورقىتىپ، اقشا بوپسالاپ، وزدەرىنىڭ «KASPI BANK» قوسىمشاسىنداعى ەسەپ شوتىنا اۋدارتقىزىپ وتىرعان.

            قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىنىڭ ادەپ كودەكسى بويىنشا ولارعا كوپتەگەن شەكتەۋلەر قويىلعان. قىزمەتكەرلەر مورالدىق-ادەپتىك نورمالاردى ساقتاۋعا، ازاماتتارمەن قارىم-قاتىناستا ادەپتىلىك تانىتۋعا جانە بەيادەپ مىنەز-قۇلىق فاكتىلەرىنە جول بەرمەۋگە، وزدەرىنىڭ ارەكەتتەرىمەن جانە مىنەز-قۇلقىمەن ولاردىڭ تاراپىنان سىنعا سەبەپكەر بولماۋعا، ادەپ پەن رەسمي مىنەز-قۇلىق قاعيدالارىن ساقتاۋعا، ازاماتتاردىڭ كوز الدىندا وزدەرى وكىلى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ابىرويى مەن بەدەلىنە ايقىن نۇقسان كەلتىرەتىن ارەكەتتەر جاساۋعا جول بەرمەۋگە مىندەتتى.سونىمەن قاتار، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنا نۇقسان كەلتىرەتىن ارەكەتتەرگە، مەملەكەت مۇددەلەرىنە جانە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنا نۇقسان كەلتىرەتىن ارەكەتتەرگە قارسى تۇرۋعا مىندەتتى.جابىرلەنۋشىلەر الەۋمەتتىك جەلىدە ءوزىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرى جاريالانسا قوعامدا سىنعا قالىپ، لاۋازىمىنان ايرىلىپ، جانۇيادا كيكىلجىڭ تۋاتىنىن ءتۇسىنىپ، بوپسالاعان اقشالارىن بەرىپ وتىرعان.كەيبىر جابىرلەنۋشىلەر تالاپ ەتكەن سومانى بىردەن بەرىپ وتىرسا، كەيبىرەۋلەرى بىردەن تاۋىپ بەرە المايتىنىن ايتىپ، كەلىسسوز جۇرگىزىپ، تالاپ ەتىلگەن سومادان از سومانى بەرىپ وتىرعان.

            قىلمىسكەرلەردىڭ ەڭ ءبىرىنشى قۇربانى تۇركىستان وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانىنىڭ جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ باستىعى س.بەكساريەۆ بولدى.ونىڭ مەسسەندجەرىنە ج.بەكتۇرعانوۆا 2021 جىلدىڭ 27 تامىزدا بايلانىسقا شىعىپ، قۇربىسىمەن شىمكەنت قالاسى، 8 مولتەك اۋدانىنان جالداعان پاتەرىنە شاقىرادى. س.بەكساريەۆ تانىسى ا.سەرۋەنباەۆپەن پاتەرگە كەلىپ، قىزدارمەن تانىسىپ، اڭگىمەلەسۋ كەزىندە ش.سىڭاروۆا ءوزىنىڭ مازاسى بولماي وتىرعاندىعىن سىلتاۋراتىپ، ءدارى الىپ كەلۋ ءۇشىن ا.سەرۋەنباەۆپەن سىرتقا شىعادى.پاتەردە قالعان ج.بەكتۇرعانوۆا دا مازاسى جوق ەكەنىن ايتىپ، جاتىپ قالادى. ەرتەڭىنە 28 تامىزدا س.بەكساريەۆكە ءوزىن شىمكەنت قالاسىنىڭ اباي پوليتسيا باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرى دەپ تەلەفونمەن تانىستىرعان بەلگىسىز بىرەۋ ەكى ازاماتشانىڭ ارىزدانۋىنا بايلانىستى ەكەۋىنىڭ كەلۋىن تالاپ ەتەدى. ولار پوليتسيا باسقارماسىنا كەلگەندە الدارىنان شىققان ش.سىڭاروۆا ءبىر كۇن بۇرىن قۇربىسى ج.بەكتۇرعانوۆانى پاتەردە س.بەكساريەۆتىڭ ەركىنەن تىس زورلانۋى سالدارىنان ونىڭ اۋرۋحادا جاتىرعانىن جانە سومكەدەن ونىڭ 500 000 مىڭ ت. اقشاسىنىڭ ۇرلانۋىنا بايلانىستى ءىستى جابۋ ءۇشىن 2 000 000ت. بوپسالايدى.اقشا بەرمەسە پوليتسياعا ارىزداناتىنىن جانە مەملەكەتتىك قىزمەتشىگە جات ارەكەتتەرى مەن ادەپسىز قىلىقتارىن الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالايتىنىن حابارلايدى. ءىستىڭ ناسىرعا شاپقانىن تۇسىنگەن س.بەكساريەۆ ءوزىن زاڭسىز بوپسالاپ، قورقىتىپ اقشا تالاپ ەتكەن ش.سىڭاروۆامەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ، ونىڭ «KASPI BANK» ەسەپ شوتىنا 500 000 ت. اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعان.

            وسىدان كەيىن، وڭاي اقشاعا دانىككەن جانە جازادان وڭاي قۇتىلىپ كەتەتىنىنە سەنىمدى بولعان ج.بەكتۇرعانوۆا مەن ش.سىڭاروۆا قىلمىستىق ءىس-ارەكەتتەرىن جالعاستىرىپ، 2022 جىلدىڭ 16 قازان كۇنى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانىنىڭ قۇرىلىس ءبولىمىنىڭ باسشىسى ع.ءسابيتوۆتى قۇرىققا ءتۇسىرىپ، ودان اعاسى سىندىردى دەپ جالعان ايتىپ، باعاسى 640 000 ت. تۇراتىن «ايفون» تەلەفونىنىڭ ەكرانىن اۋىستىرۋعا 400 000 ت. بوپسالاپ، بىراق، كەلىسسوز جۇرگىزۋ ارقىلى سوتتالۋشىنىڭ ەسەپ شوتىنا بىرنەشە رەت 47 000 ت.،45000 ت.، 45 000, 32000, ەكى رەت 5000ت. جانە 20000 ت.، جالپى سوماسى 359 000 ت.اۋدارتقان.

            ولار ءدال وسىنداي ادىسپەن بۇدان ءارى وزدەرىنىڭ قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلمايتىنىنا سەنىمدى بولىپ، قىلمىستىق ءىس-ارەكەتتەرىن قايتا جالعاستىرادى. ش.سىڭاروۆا 2023 جىلدىڭ 14-ءشى ناۋرىزىندا جامبىل وبلىسى اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى ت.اسپانوۆتى قورقىتىپ، اعاسىنىڭ ءسىڭىلسىنىڭ ۇيالى تەلەفونى سىندىردى دەپ جالعان ايتىپ ورنىنا 330 000 ت. تالاپ ەتىپ، «KASPI BANK» قوسىمشاسى ارقىلى ەسەپ شوتىنا 300 000ت.اۋدارتۋعا ءماجبۇر قىلعان.

           قىلمىس توبى ءارى قاراي قىلمىستارىن جالعاستىرىپ، ماحاببات، جىنىستىق قاتىناس تاقىرىبىنداعى ەكەۋارا حات الماسۋدان كەيىن ش.سىڭاروۆا 2023 جىلدىڭ 20 ساۋىرىندە جامبىل وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانىنىڭ ءماسليحات توراعاسى م.سادىروۆتىڭ جۇمىس ورنىنا قىزمەتتىك تەلەفونىنا حابارلاسىپ، جەلىنى شۋلاتقاننان كەيىن ەسەپشوتىنا 150 000 ت. اۋدارتقىزادى. جۇمىس ورنىنا، ونىڭ ۇستىنە اۋداندىق ماسليحاتقا تەلەفون شالىپ، بايبالام سالۋ كىمدى بولسا دا ساستىراتىنى بەلگىلى عوي.

           بۇدان كەيىن ولار مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى ودان ارمەن قاراي بوپسالاۋ ماقساتىندا قيانداعى پاۆلودار وبلىسىنا قاراستى قالالىق ماسليحات دەپۋتاتى ز.يساباەۆتى ۋىستارىنا تۇسىرەدى. 2023 جىلدىڭ 2 مامىرىندا ونىمەن الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تانىسقان ج.بەكتۇرعانوۆانىڭ تەلەفونىن اعاسى سىندىردى دەگەن سول وتىرىكتى پايدالانىپ، تەلەفون باعاسىن 700 000 ت.باعالاپ، قۇنىن تالاپ ەتەدى جانە 20 000 ت. الىپ، قالعانىن كەيىن اۋداراتىن بولىپ كەلىسەدى.

           تويىمسىز، قويىمسىز سوتتالۋشىلار ودان كەيىن وسى تاسىلمەن 2023 جىلدىڭ 5 مامىرىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اۋدانىنا قاراستى اۋىلدىق وكرۋگ اكىمى ن.اكىمبەتوۆپەن بايلانىسقا ءتۇسىپ، ناتيجەسىندە ودان 200 000 ت.قورقىتىپ العان.

           سول جىلدىڭ مامىر ايىندا ش.سىڭاروۆا بۇل قىلمىستىق ارەكەتتەرى ارقىلى قوماقتى قارجى تابۋعا بولاتىنىنا كوزى جەتىپ، قىلمىستىق توپ قۇرامىن كوبەيتۋ ءۇشىن سىبايلاس ىزدەپ، ناتيجەسىندە ك.يسانوۆانى كوندىرىپ، ونى قىلمىستىق توپتىڭ ماقساتى مەن وڭاي اقشا تابۋ جولدارىمەن تانىستىرادى.

           2023 جىلدىڭ 17 مامىرىندا ش.سىڭاروۆا الدىن الا كەلىسىلگەن جوسپارعا سايكەس ن. نۇرماقوۆتىڭ اككاۋنتىنا كىرىپ، جاڭا سىبايلاسى ك.يسانوۆاعا اقشا بوپسالاۋعا باعىتتالعان تاپسىرماسىن بەرەدى.سوڭعى ن. نۇرماقوۆپەن 16 مامىردا تۇركىستاندا قوناق ۇيدە كەزدەسىپ، ءوز ەرىكتەرىمەن جىنىستىق قاتىناسقا تۇسەدى.كەزدەسۋ بارىسىندا ك.يسانوۆا جابىرلەنۋشىنىڭ جۋىناتىن بولمەگە كىرگەنىن پايدالانىپ، ونىڭ جەكە زاتتارىن اقتارۋ بارىسىندا ونىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگانىنا تيەسىلى قىزمەتتىك كۋالىگىن سمارتفونعا سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ش.سىڭاروۆاعا جىبەرەدى. ولاردى جابىرلەنۋشىنىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگانىندا باسشى قۇرامدا قىزمەت ىستەيتىنى دە توقتاتپايدى. ەرتەڭىنە ش.سىڭاروۆا ن. نۇرماقوۆقا تەلەفون سوعىپ: «سەن ءسىڭلىمدى قوناق ۇيدە زورلاپسىڭ، قازىر ول اۋرۋحانادا جاتىر، سەنىڭ جۇمىس ورنىڭدى بىلەم، جۇمىسىڭا جازىپ، جۇمىستان قۇرتام دەپ ودان 100 000ت. قورقىتىپ العان.

           2023 جىلدىڭ 27 مامىرىندا ك.يسانوۆا قىزىلوردا وبلىسى اۋىلدىق وكرۋگتەرىنىڭ ءبىرىنىڭ اكىمى م.سەيداحمەتوۆپەن تانىسىپ، ساۋناعا بارىپ، ءوز ەرىكتەرىمەن جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسىپ، ەرتەڭىنە ش.سىڭاروۆا جابىرلەنۋشىگە حابارلاسىپ:ءوزىنىڭ ك.يسانوۆانىڭ اپكەسى ەكەنىن، ونىڭ زورلانۋى سالدارىنان اۋرۋحانادا جاتقانىن، ءوزىن جۇمىستان قۇرتاتىنىن حابارلاپ، 200 000 ت. بوپسالاپ، ونىڭ 140 000 ت. العان.

           2023 جىلدىڭ 29 مامىرىندا ش.سىڭاروۆا زاڭسىز جولمەن تۇركىستان قالاسى ءبىلىم وردالارىنىڭ ءبىرىنىڭ ديرەكتور ورىنباسارى و.ماحانبەتوۆكە ءسىڭلىسىنىڭ اعاسى تاراپىنان سىندىرىلعان (جالعان ايتىپ) سمارتفون ءۇشىن 200 000ت.، 2 ماۋسىمدا قىزىلوردا قالاسىنداعى ءبىلىم وردالارىنىڭ ءبىرىنىڭ ديرەكتورى ا.قويباعاروۆقا جوعارىداعى تاسىلدەردى قولدانىپ ولاردى ينتيمدىك حات الماسۋ ناتيجەسىمەن ۇستازدىق ماماندىققا جات مىنەز-قۇلىق كورسەتتىڭ دەپ 309 000ت. بوپسالاپ العان. ءدال وسىنداي جولمەن، سول وزىنە ءتان ادىسپەن ەكى كۇن وتكەننەن كەيىن 4 ماۋسىمدا ش.سىڭاروۆا الماتى وبلىسىنا قاراستى اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى ت.ميزانوۆتانتى قارماعىنا ءتۇسىرىپ، ودان 200 000 ت.، 7 ماۋسىمدا باتىس وبلىستارىنا قاراستى قالالىق اكىمىنىڭ ورىنباسارى ي.جۇماتاەۆتان 500 000ت.تالاپ ەتىپ، ناتيجەسىندە كەلىسسوز جۇرگىزۋ ارقىلى 50 000 ت.بوپسالاپ العان.

           قىلمىستىق توپ وزدەرىنىڭ ۇستالماسىنا، تۇتىلماسىنا ابدەن سەنىمدى بولعان قىلمىستىق توپ مۇشەلەرى جابىرلەنۋشىلەردى بوپسالاۋ جولىمەن زاڭسىز تاپقان اقشالارىنا قاناعات تۇتپاي قىلمىستىق ارەكەتتەرىن ارمەن قاراي جالعاستىرۋ بارىسىندا 2023 جىلد 16 ماۋسىمىندا جەدەل ىزدەستىرۋ شارالارى ناتيجەسىندە جابىرلەنۋشى ز.يساباەۆتان قورقىتىپ تالاپ ەتكەن 700 000 ت. ءبىر بولىگى 400 000 ت. الۋ ۇستىندە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىمەن قۇرىقتالعان.

           قانداي دا ءبىر قىلمىستىڭ ەرتە مە، كەش پە اشكەرلەنۋى، قىلمىسكەرلەردىڭ قۇرىقتالاتىن بەلگىلى عوي... قىلمىسكەرلەر 3 جىل بويى ءوز قىلمىستارىن جۇزەگە اسىرىپ كەلگەن.ولاردىڭ ۋاقتىلى قۇرىقتالماۋىنا جابىرلەنۋشىلەردىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىزدانباۋى سەبەپ بولعان. جابىرلەنۋشىلەردىڭ دەنى (ز.يساباەۆتان باسقاسى) ۇلتتىق، قازاقي تاربيە ساقتالعان، وڭتۇستىك جانە باتىس وبلىستارىنان. جابىرلەنۋشىلەردىڭ اراسىنان تەك ز.يساباەۆ باسىندا جىبەرگەن قاتەسىن ءتۇسىنىپ، ولاردى باسىندىرماي نار تاۋەكەلگە بارىپ، قۇقىق قورعاۋ ورگانىنا حابارلاسىپ، ولاردىڭ قىلمىستىق ارەكەتتەرىن اشكەرە قىلىپ، ۇستاتتى. ءيا قانشاما ەر ازامات ىشىنەن زاڭدى بىلەتىن، ۇياتسىز قىلمىسكەرلەردىڭ جورىعىنا توقتاۋ سالىپ، ءۇش جىلعا سوزىلعان بۇل قىلمىستارعا نۇكتە قويۋعا ءبىر ازاماتتىڭ عانا باتىلى جەتۋى ارينە قىنجىلتادى. ولار قۇرىقتالماعاندا جابىرلەنۋشىلەرمەن قايتا بايلانىسقا شىعىپ، بۇرىن جارتىلاي بەرگەن سومالارىنان قالعان بولىگىن قايتادان بوپسالاماقشى بولعان. ولاردىڭ ءالى قانشا مەملەكەتتىك قىزمەتشىنى سورلاتاتىنى بەلگىسىز ەدى.وسىلاي سايراڭداپ، ەركەكتەردى مورالدى سىندىرىپ، 23 ايعا سوزىلعان وڭاي اقشا تابۋدى ماقسات تۇتقان قىلمىسكەرلەر توبىنىڭ جورىقتارىنا نۇكتە قويىلدى.جابىرلەنۋشىلەردىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى، مەملەكەتتىك، پەداگوگيقالىق، قۇقىقتىق قىزمەتتەردە قىزمەت ىستەۋىنە بايلانىستى الەۋمەتتىك جەلىلەردە وزدەرىنىڭ جەكە ومىرلەرىنە قاتىستى جاعىمسىز، ادەپسىزدىك جانە بەيادەپ مىنەز-قۇلىق جامان ادەتتەرى جاريالانۋى سالدارىنان لاۋازىمدارىنان ايرىلىپ، جانۇيادا ورىن الۋى مۇمكىن كيكىلجىڭنىڭ الدىن الماقشى بولعان جانە زاڭداردى جەتىك بىلمەگەن.قىلمىستىق توپ باسىندا 2021-22 جىل ارالىعىندا 2 قىلمىس جاساۋمەن شەكتەلگەن، ءۇزىلىس جاساپ، پوليتسيا اقپاراتتارىنا قۇلاق ءتۇرىپ وتىرعان.كەيىن جابىرلەنۋشىلەردىڭ ارىز جازبايتىنىنا سەنىمدى بولعاننان كەيىن ەركىنسىنىپ، اراندارى اشىلعاندارى سونشالىقتى 2023 جىلى 11 قىلمىس، ونىڭ ىشىندە تەك ءبىر مامىر ايىندا 7 قىلمىستارىن (ەكى قىلمىسى كۇن ارا) جاساپ ىسكە اسىرعان.

                 قازاقستان رەسپۋبليكاسى قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 194-بابىنىڭ 2 بولىگىنىڭ 2),3) تارماقتارىندا ادامدار توبىنىڭ الدىن الا ءسوز بايلاسۋىمەن; بىرنەشە رەت جاسالعان قورقىتىپ الۋشىلىق مۇلكى تاركىلەنىپ، ءۇش جىلدان جەتى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە نە سول مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.سوت ۇكىم شىعارۋ بارىسىندا سوتتالۋشىلاردىڭ اۋىر ساناتتاعى قىلمىستار جاساعانىن، الايدا ولاردىڭ جازاسىن جەڭىلدەتەتىن ءمان-جايلار رەتىندە كىناسىن مويىنداۋى، شىن نيەتپەن وكىنۋى، جاس بالالارىنىڭ بولۋى، شىعىننىڭ ورنىن ءىشىنارا تولتىرۋىن، بۇرىن سوتتى بولماعانىن، ال قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك پەن جازانى اۋىرلاتاتىن ءمان-جايلارى جوق ەكەندىگىن باسشىلىققا الىپ، ولارعا مۇلىكتەرىن تاركىلەۋسىز باس بوستاندىعىن شەكتەۋ تۇرىندەگى جازا تاعايىندادى. سونىمەن قاتار، ولارعا پروباتسيالىق باقىلاۋ بەلگىلەنىپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ايقىندايتىن ورىنداردا جىل سايىن ءبىر ءجۇز ساعاتتان ءماجبۇرلى ەڭبەككە تارتىلۋعا جاتادى دەپ تاپتى.

            قىلمىس اشىلدى، قىلمىسكەرلەر قۇرىقتالدى، سوت ۇكىمى شىقتى.سوت سوتتالۋشىنىڭ جاعدايىن اۋىرلاتاتىن، جەڭىلدەتەتىن بارلىق ءمان-ءجايلارىن سارالاپ، تارازىعا ولشەپ، ءادىل ۇكىم شىعاردى دەيىك. ادام قىلمىسكەردەن كۇدىكتىگە، ودان ايىپتالۋشىعا، ودان سوتتالۋشىعا، كەيىن جازاسىن وتەۋشىگە اينالدى. سوت بيلىكتى مەملەكەت اتىنان ايتادى، سوتتىڭ ءادىل ۇكىم شىعارعانىنا ەشكىم كۇمان كەلتىرمەيدى، ونىڭ ۇستىنە زاڭدا ءاربىر جاسالعان قۇقىق بۇزۋشىلىق ءۇشىن تاعايىندالعان جازانىڭ اۋىرى، جەڭىلى جوق دەگەن ۇعىم بار.

           وسىمەن پوليتسيا، پروكۋراتۋرا، سۋديا بارلىعى جوعارىعا بايانداپ، يىقتارىنان ءبىر جۇك تۇسكەندەي سەزىندى.ادۆوكات قورعاعانى ءۇشىن تيەسىلى اقشاسىن الىپ، ول دا ءوز ميسسياسىن توقتاتتى. ارينە، ءاربىر ادام ءوزىنىڭ جاساعان قۇقىق بۇزۋشىلىعىنا زاڭ شەڭبەرىندە جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.

             قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 12-بابىنا سايكەس رەسپۋبليكانىڭ ازاماتى ءوزiنiڭ ازاماتتىعىنا وراي قۇقىقتارعا يە بولىپ، مiندەتتەر اتقارادى، ال 34-بابقا سايكەس اركiم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىن جانە زاڭدارىن ساقتاۋعا، باسقا ادامداردىڭ قۇقىقتارىن، بوستاندىقتارىن ابىرويى مەن قادiر-قاسيەتiن قۇرمەتتەۋگە مiندەتتi.  «ادامدى ات ۇرلاعانى ءۇشىن ەمەس، الداعى ۋاقىتتا باسقالاردىڭ ات ۇرلاماۋى ءۇشىن دارعا اسادى»- دەگەن ءححVىى-عاسىردا ءومىر سۇرگەن اعىلشىن مەملەكەت قايراتكەرى م.گاليفيكس. «جازالانعان قىلمىسكەر سۇم، جەكسۇرىندارعا ۇلگى بولادى»-دەگەن ءححVىى-عاسىردا ءومىر سۇرگەن فرانتسۋز جازۋشى-ءموراليستى ج.لابريۋيەر.ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك، ماتەريالدىق جاعدايىنا، ۇلتىنا، دىنىنە جانە باسقا دا بەلگىلەرىنە قاراماستان زاڭ الدىندا ءبارى بىردەي بولۋى، ءاربىر قۇقىق بۇزۋشىنىڭ جاساعان قۇقىق بۇزۋشىلىعى ءۇشىن جازانىڭ قولدانىلماي قالمايتىندىعى، قۇتىلا المايتىندىعى، بۇلتارپاستىعى بارلىق مەملەكەتتەردە قولدانىلاتىن جالپىعا بىردەي قىلمىستىق زاڭنامانىڭ قاعيداتى بولىپ تابىلادى. جازا-مەملەكەتتىك ماجبۇرلەۋ شاراسى.قىلمىسكەردىڭ جاساعان قىلمىسى ءۇشىن جازاعا تارتىلماۋى حالىق الدىندا ولاردىڭ قۇرىقتالىپ جازالاناتىنىنا كۇمان تۋىپ، كەرى تەرىس ۇعىم قالىپتاسۋىنا، مەملەكەتتىك ورگاندارعا سەنىمسىزدىك بىلدىرۋىنە نەگىز بولادى جانە جالپى مورالدىق تالاپشىلدىق دەڭگەيىن تومەندەتەدى، قۇقىق بۇزۋشىلىقتار مەن قۇقىق بۇزۋشىلارعا توزبەۋشىلىك دەڭگەيى السىرەيدى. قوعامدا ادامداردى، اسىرەسە بالالاردى تاربيلەۋگە كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

            بىراق بارلىعى وسىمەن اياقتالدى دەۋگە بولا ما...ارينە مەن قۇقىق قورعاۋشى، زاڭگەر رەتىندە بۇل قىلمىستىق ءىس توڭىرەگىندە ءبارى اياقتالدى، جابىلدى دەۋىمە بولاتىن ەدى. بىراق، وسى قىلمىستىق ءىس توڭىرەگىندە ادامعا وي كەلەدى. ويتكەنى سوت ۇكىمىنىڭ ارتىندا ادام تاعدىرى، ادام فاكتورى بار. ادامي تۇرعىدان قاراعاندا قىلمىسكەر اتانعان قىزدارىمىزعا قاتىستى بارلىق ماسەلەلەر اياقتالماعان سياقتى.ويتكەنى قىلمىسى دالەلدەنىپ سوتتالىپ، جازاسىن وتەۋشى بولعانمەن ولار ءوز مەملەكەتىنىڭ ازاماتتارى، وتباسىلارىنىڭ يەسى، بىرەۋدىڭ جارى، سۇيەۋى، بالدارىنىڭ اناسى. بارىنەن دە ەل الدىندا جەر بولعان اكەسى مەن اناسىنا، جۇبايلارىنا قيىن، بالالارعا دا وڭاي ەمەس. ءاربىر سوت ۇكىمىنىڭ ارتىندا تەك سوتتالۋشىنىڭ عانا ەمەس ونىڭ بالا-شاعاسىنىڭ تاعدىرى تۇر. «جاۋىڭنىڭ جاۋىنا تۇرمەنىڭ تەمىر تورىن كورسەتپەسىن» دەيتىن انام. قىلمىسكەرلەر باس بوستاندىعىنان ايرىلماسا دا ولار ەندى وزدىگىنشە ءجۇرىپ- تۇرۋ، ۇيىنەن كەز كەلگەن ۋاقىتتا شىعىپ، باراتىن جەرىنە بارۋ قۇقىقتارىناڭ ايرىلدى، بەلگىلى ءبىر يگىلىكتەردەن، مۇمكىندىكتەرىنەن ايرىلادى. ءاربىر جازالانعان ادامدا قورلانۋ، كەمسىتىلۋ، نامىسىنىڭ، ارىنىڭ تاپتالۋى بولادى. ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان قاراعاندا ادام بالاسىنا قولدانىلعان قانداي-دا ءبىر جازا اۋىر بولىپ ەسەپتەلەدى.

ەڭ باستىسى ولاردىڭ قايتادان قىلمىس جولىنا تۇسپەۋى.ولار بۇل قىلمىستىق جازادان ساباق شىعارسا، تۇزەلۋ جولىنا تۇسسە، جانۇياسىن، بالالارىن اسىراپ ولاردى تاربيەلەۋگە دەن قويسا...

ولار نەلىكتەن بۇل قىلمىسقا باردى؟ نەگە ولار قىلمىستىق ارەكەتتەرگە بارماستان بۇرىن ءوزىنىڭ، اكە-شەشەسىنىڭ، جانۇياسىنىڭ تاعدىرى تۋرالى ويلانبادى؟ الدە ولار قۇرىقتالماي، قۇتىلىپ كەتەمىن- دەپ ويلادى ما؟ جاساعان قىلمىستارى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتەن بارلىعى قۇتىلا بەرمەيدى.بەس، ون جىلدان كەيىن ءبارىبىر ءبىر كۇنى قىلمىسكەر تۇتىلىپ، ادىلدىك سالتانات قۇرادى.مەملەكەتتىڭ، ونىڭ ورگاندارىنىڭ قىلمىسقا قارسى كۇرەسۋگە مۇمكىندىكتەرى، تەتىكتەرى جەتكىلىكتى. حالىقتا «بالە قايدا دەمە، اياق استىندا»-دەگەن سوزدەر بەكەر ايتىلماعان بولار.

           مۇمكىن ولار وزدەرىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرىنە شاتتانىپ، ماقتانىش تۇتاتىن بولار، بىراق وزدەرىنىڭ ارەكەتتەرى ارقىلى بولاشاق انالارىمىزدىڭ سالت-ساناسىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ، بۇكىل قازاق ايەلدەرىنىڭ اتىنا كىر كەلتىرگەنىن بىلە مە ەكەن.مۇمكىن وكىنەتىن بولار. «سولاي بولعاندا عوي...» دەگەن سوزدەن ارتىق قايعىلى ءسوز ايتىلعان دا، جازىلعان دا ەمەس. دجون گرينليف ۋيتتەر.

           جەر بەتىندەگى ەڭ سوڭعى اعاش قۇلايدى، ەڭ سوڭعى كول تارتىلادى، ەڭ سوڭعى قۇس ولەدى. ادامدار وسى كەزدە عانا اقشانى جەي المايتىنىن تۇسىنەدى. ء(ۇندى ماقالى).

           «جاستارعا اقىل ايتۋ-قارىز، ونەگە ۇيرەتۋ-پارىز، تاجىربيە ۇقتىرۋ-مىندەت.بۇل ۇشەۋىن ايتپاسا-قارت كىنالى، ۇقپاسا-جاس كىنالى»-دەگەن ەكەن ءبىر عۇلاما.

           قازاق قىزى،پəك ەدىڭ بۇرىندارى..

           ارىڭ سەنىڭ اق ەدى سۇتتەن-داعى.

           ەش جاماندىق جانىڭدى بىلعاماعان،

           سۋدان تۇنىق، تازا ەدىڭ، ءمولدىر لاعىل.كىم كىرلەتتى..

           گۇلمەكەن قاسەنباي.

           بەلگىل سەبەپتەرمەن سوتتالۋىشىلار مەن جابىرلەنۋشىلەردىڭ اتى جوندەرى وزگەرتىلدى.

حۇسايىن اسانۇلى قورازباەۆ

زاڭگەر-جۋرناليست، پولكوۆنيك

اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى