2024 جىل قازاقستان ءۇشىن سىرتقى سىن-قاتەرلەرگە جانە تۇراقسىز گەوساياسي جاعدايعا قاراماستان ايتارلىقتاي ەكونوميكالىق ءوسۋ كەزەڭى بولدى. بۇعان ەكونوميكانى قولداۋدىڭ جۇيەلى شارالارىنىڭ، ىشكى ساۋدا مەن ەكسپورتتى بەلسەندى دامىتۋدىڭ، سونداي-اق ساۋدا ينفراقۇرىلىمىن جەتىلدىرۋدىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزىلدى.

ناقتى كولەم يندەكسىمەن (نكي) ولشەنەتىن ساۋدانىڭ ءوسىمى 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 8,2%-دى قۇرادى. ىشكى تاۋار اينالىمى 13,4%-عا ارتىپ، 61 ترلن تەڭگەگە جەتتى، ال ەلدىڭ سىرتقى تاۋار اينالىمى $116 ملرد بولدى. ەلەكتروندى ساۋدانىڭ ءوسۋى ەرەكشە اسەر ەتتى – 5 ەسە 2,44 ترلن تەڭگەگە دەيىن (2022 جىلدان باستاپ). بولشەك ساۋدانىڭ جالپى كولەمىندەگى ينتەرنەت-ساۋدانىڭ ۇلەسى 2024 جىلى 14%-دى قۇرادى.

باسىم مىندەتتەردىڭ ءبىرى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلاردىڭ باعاسىن تۇراقتاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ بولدى. قابىلدانعان شارالار ولاردىڭ ءوسۋىن ءبىر جىلدا نەبارى 1%-عا دەيىن ۇستاپ تۇرۋعا مۇمكىندىك بەردى، بۇل سوڭعى 10 جىلداعى ەڭ تومەنگى كورسەتكىش. ەلىمىزدە قازىرگى زامانعى فورماتتاعى ساۋدا ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن بيىل العاش رەت ىشكى ساۋدا سۋبەكتىلەرىنە مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى ۇسىنىلدى. بۇل وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ ساۋدا سورەلەرىنە 50%-عا دەيىن قول جەتكىزۋىن قوسىمشا قامتاماسىز ەتەدى.

ساۋدا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىندا شەشۋشى ورىن الادى، ءجىو-گە ءتۇسىم بويىنشا ەكىنشى ورىن – 16,2%. مەملەكەت باسشىسى حالىققا جولداۋىندا ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگىنىڭ الدىنا ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى نىعايتۋ جانە ساۋدا ساياساتىندا باتىل تاسىلدەردى ازىرلەۋ مىندەتتەرىن قويدى. ماڭىزدى قادامداردىڭ قاتارىندا «بيرجالىق ساۋدا تۋرالى» جاڭا زاڭنىڭ قابىلدانۋى بار، ول نارىقتا «قالتا» بيرجالارىنىڭ پايدا بولۋىن بولدىرمايدى جانە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردان اۋلاق بولۋ ءۇشىن ساۋدا پلاتفورمالارىن پايدالانۋعا جول بەرمەيدى. بۇل مونوپولياعا قارسى ورگاندار باقىلايتىن اشىق نارىقتىق جۇيەنى قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇدان باسقا، ءبىر تەرەزە قاعيداتى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن جانە ەكسپورتتىق مامىلەلەردى ساقتاندىرۋ مەن كەپىلدەندىرۋدى، سونداي-اق ەكسپورت الدىنداعى جانە ساۋدالىق قارجىلاندىرۋدى قوسا العاندا، شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتقا بارلىق قاجەتتى قولداۋ شارالارىن ۇسىناتىن ەكسپورتتىق-كرەديتتىك اگەنتتىك قۇرىلدى. اگەنتتىك 2024 جىلى كورسەتكەن قولداۋ كولەمى 340 ملرد تەڭگەدەن استى، ال جالپى ەكونوميكالىق ناتيجە 1,7 ترلن تەڭگەگە باعالاندى.

وتاندىق تاۋارلاردى حالىقارالىق نارىقتاردا ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن سىرتقى ساۋدا ينفراقۇرىلىم بەلسەندى دامىپ كەلەدى. چەندۋ قالاسىنداعى سەرىكتەستىك كەڭسە، ءۇرىمشى قالاسىنداعى وكىلدىك جانە نانكيندەگى «تسزيانسۋ – ورتالىق ازيا» ۇلتتىق پاۆيلون ورتالىعى ءوز جۇمىسىن باستادى. سونداي-اق شاندۋن پروۆينتسياسىنداعى «قىتاي-شىۇ» وڭىرلىك ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعىنىڭ پيلوتتىق ايماعىندا الاڭدار بەرىلدى. وزبەكستاندا «تەرمەز» حالىقارالىق ساۋدا ورتالىعىنىڭ اۋماعىندا قازاقستاندىق ونىمدەردىڭ ساۋدا پاۆيلونى اشىلدى. قازاقستان سونداي-اق ءباا، قىتاي، تۇركيا، ءۇندىستان جانە يراندا ساۋدا اگەنتتەرى تاعايىندالعان ساۋدا وكىلدىكتەرىن اشتى. دۋبايدا «Qazaq Trade House» ساۋدا ءۇيى جۇمىس ىستەيدى. وسى شارالاردىڭ ارقاسىندا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتىنىڭ كولەمى 2024 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي 10,4%-عا ءوسىپ، $32 ملرد-تى قۇرادى.

ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى ساپاسىز جانە قاۋىپتى ونىمدەردى انىقتاۋ، سونداي-اق شەكتەۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى. 2024 جىلى 600 مىڭ توننادان استام مال شارۋاشىلىعى ءونىمى تەكسەرىلدى، 1 مىڭنان استام كولىك بىرلىگى قايتارىلدى، سونداي-اق ءونىمنىڭ توعىز ءتۇرىن اكەلۋگە تىيىم سالىندى، يمپورتقا قاتىستى 25 دەمپينگكە قارسى شارا قولدانىلدى.

2024 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە قازاقستان العاش رەت دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى اياسىنداعى ساۋدا ساياساتىنا شولۋ جاسادى. حالىقارالىق قوعامداستىق قازاقستاننىڭ ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، ساۋدا راسىمدەرىن وڭايلاتۋ جانە اشىقتىقتى ارتتىرۋ جونىندەگى كۇش-جىگەرىن جوعارى باعالاپ، ەلدى سەنىمدى جانە بولجامدى ارىپتەس دەپ تانىدى.

2025 جىلى مينيسترلىك ساۋدانى اعارتۋ، زاماناۋي فورماتتاردى كەڭەيتۋ جانە ساۋدا الاڭدارىن جاڭعىرتۋ، تسيفرلاندىرۋ جانە ەلەكتروندىق كوممەرتسيانى دامىتۋ جونىندەگى شارالار كەشەنىن ىسكە اسىرۋعا كۇش-جىگەرىن جۇمىلدىرادى. بۇل شارالار وتاندىق ساۋدانىڭ الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەستىگىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ونىڭ پوزيتسياسىن نىعايتۋعا كومەكتەسەدى.

اشىق دەرەككوزدەردەن