«ەلەستەر تاريحى»: اقش-تاعى رەسەيلىك تىڭشىلىق جانجال نەمەن اياقتالدى

فوتو: فبر

14 جىل بۇرىن، 2010 جىلدىڭ ماۋسىمىندا اقش-تا تىڭشىلىق جاسادى دەگەن كۇدىكپەن 10 ادام قاماۋعا الىنعان بولاتىن. كەيىنىرەك بەلگىلى بولعانداي، رەسەيدىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى تىڭشىلارىنىڭ تەرەڭ ويلاستىرىلعان جەلىسى اشىلدى. بۇل تۋرالى Ras.kz ءتىلشىسى Sarbaz.kz دەرەگىنە سۇيەنىپ، وسىناۋ حالىقارالىق جانجال تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى حابارلايدى.

فبر-ءدىڭ «ەلەستەر تاريحى» دەپ اتالاتىن وپەراتسياسى 2000 جىلى باستالدى. وعان امەريكاندىق بارلاۋ اگەنتتىكتەرىنىڭ ونداعان قىزمەتكەرلەرى قاتىستى. وپەراتسيانىڭ فينالى 10 ادامدى قاماۋعا الۋمەن تىندى. ولاردىڭ سەگىزى، فبر مالىمەتتەرى بويىنشا، ەرەكشە قۇندى زاڭسىز تىڭشى كادرلار بولىپ شىقتى. بۇل ادامدار كەزىندە كسرو-دان، كەيىنگى بۋىن رەسەيدەن اقش-قا ۇزاق مەرزىمدى قىزمەت ەتۋ ءۇشىن جالعان قۇجاتتارمەن جونەلتىلگەن.

ولار جالعان قۇجاتتاردى قولدانا ءجۇرىپ، ءارتۇرلى ەلدەردە تۇرۋ قۇقىعىنا يە بولعان. سونىمەن قاتار امەريكا ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە وقۋعا ءتۇسىپ، اقش ۇكىمەتىنىڭ شەڭبەرىنە ەنۋ ماقساتىمەن جۇمىسقا ورنالاسقان.

رەسەيلىك بارلاۋ قىزمەتكەرلەرى اقپاراتتى سىرتقى بارلاۋ قىزمەتىنە، سونىڭ ىشىندە جوعالىپ بارا جاتقان سيامەن، سىمسىز كومپيۋتەرلىك جەلىلەرمەن، قىسقا تولقىندى تاراتقىشتارمەن، ۆوكزالدارداعى چەموداندارمەن جانە ساندىق فوتوسۋرەتتەرمەن جىبەردى دەپ ايىپتالدى. حابارلامالار مەن ماتەريالدار الماسۋ نيۋ-يوركتەگى ورتالىق ۆوكزال مەن ورتالىق ساياباق سياقتى قوعامدىق ورىنداردا وتكەن. اقپارات اقش-تىڭ ورتالىق امەريكا ساياساتىنا، اقش-تىڭ رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتىن قابىلداۋىنا، اسكەري ماسەلەلەرگە جانە اقش-تىڭ تەرروريستەردىڭ ينتەرنەتتى پايدالانۋىنا قاتىستى ساياساتىنا قاتىستى بولدى.

رەسەيلىك اگەنتتەر سۋرەتتەرگە كودتالعان Wi-Fi, فلەش-كارتالار مەن ماتىندىك حابارلامالاردى قولدانعان. ماتىندىك حابارلامالاردى زيانسىز فايلداردا جاسىرۋ ءۇشىن رەسەيلىك كريپتوگرافيالىق باعدارلاما قولدانىلعان. باعدارلاما پەرنەلەر تىركەسىمىن باسۋ ارقىلى ىسكە قوسىلعان. سودان كەيىن فبر قىزمەتكەرلەرى ءتىنتۋ كەزىندە جازىلعان دەپ تاپقان 27 تاڭبالى قۇپيا ءسوزدى ەنگىزگەن. كودتالعان حابارلامالاردى جىبەرەتىن تاراتقىشتار دا قولدانىلعان.

ءىستىڭ باستى قاتىسۋشىلارى 10 ادام بولعان. اقش-تا ۇستالعاندار ەسىمى انىقتالعان. ولار: ريچارد پەن سينتيا مەرفي (ۆلاديمير جانە ليديا گۋرەۆتەر), ۆيكي پەلاەس جانە حۋان لازارو (ميحايل ۆاسەنكوۆ), اننا چاپمان، مايكل زوتتولي جانە پاتريسيا ميللس (ميحايل كۋتسيك جانە ناتاليا پەرەۆەرزەۆا), ميحايل سەمەنكو، دونالد حوۆارد حەتفيلد جانە ترەيسي لي ەنن فولي (اندرەي بەزرۋكوۆ جانە ەلەنا ۆاۆيلوۆا). فبر مەن اقش ادىلەت مينيسترلىگى ولاردى رەسەيدىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى اقش اۋماعىنا ەنگىزدى دەگەن قورىتىندى جاسادى.

ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ تاجىريبەلى ءارى ساقا كادر وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارىنان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان كاسىبي زاڭسىز بارلاۋشى ميحايل ۆاسەنكوۆ بولدى. ول رەسمي تۇردە فوتوگراف جانە پۋبليتسيست بولىپ جۇمىس ىستەدى، ءوزىن ۋرۋگۆاي مەن پەرۋ ازاماتى رەتىندە تانىستىردى. ءىس-شارالاردىڭ بىرىندە ول ومىرلىك سەرىگى ايگىلى پەرۋ تەلەجۋرناليسىمەن ۆيكي پەلاەستى كەزىكتىرگەن. 1983 جىلى ولار ۇيلەنىپ، سودان كەيىن ەرلى-زايىپتىلار اقش-قا كوشكەن. 1990 جىلى ميحايل ۆاسەنكوۆ «كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى» اتاعىمەن ماراپاتتالعان.

تىڭشىلاردىڭ تۇتقىندالعانى بەلگىلى بولعاننان كەيىن، رەسەي بيلىگى اقش-پەن اگەنتتەرىن الماسۋعا جەدەل تۇردە كىرىسكەن. 2010 جىلدىڭ 9 شىلدەسىندە اۋستريا استاناسى ۆەنادا ايىرباس جۇرگىزىلدى. ۇستالعان 10 بارلاۋشىنىڭ بارلىعى رەسەيگە ورالدى، ال ساتقىندىق جاساعانى ءۇشىن سوتتالعان عالىم يگور سۋتياگين، بۇرىنعى سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى جانە باس بارلاۋ باسقارماسى قىزمەتكەرلەرى الەكساندر زاپوروجسكي جانە اتاقتى سەرگەي سكريپال، سونداي-اق «نتۆ پليۋس» تەلەارناسىنىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى گەننادي ۆاسيلەنكو امەريكا قۇراما شتاتتارىنا كوشتى.

شىن مانىندە، بارلاۋشىلار جەلىسىن وزدەرىنىڭ كۋراتورى، سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى پولكوۆنيگى الەكساندر پوتەەۆ اشىپ بەرگەن. ونى اقش بارلاۋ اگەنتتىكتەرى جالداعان. ونىڭ ءوزى رەسەيدەن جالعان قۇجاتتارمەن اقش-قا كوشىپ، ايەلى مەن قىزىنىڭ قاسىنا بارعان. وتباسى وعان دەيىن اقش-تا ۇزاق ۋاقىت بويى بولەك تۇرعان.

تىڭشىلىق جانجالدىڭ قاتىسۋشىلارى، اسىرەسە، رەسەيدە تەلەجۇرگىزۋشى بولعان اننا چاپمان بۇل وقيعادان كەيىن ەرەكشە تانىمالدىلىققا يە بولعان.

جارنامالىق باننەر
ءبولىسۋ
وقي وتىرىڭىز