ءىس-شارانىڭ سپيكەرلەرى - مالايزيالىق ينۆەستور حي ۆەي ۆەن، ونىڭ كومپانياسىنىڭ قازاقستانداعى وكىلدىگىنىڭ باس ديرەكتورى شىڭعىس احانوۆ جانە Tamos Space School ديرەكتورى نۇربولات بيسەنعاليەۆ - ءوز مالىمدەمەلەرىندە بۇل جاعدايدىڭ قازاقستانداعى شەتەلدىك ينۆەستورلارعا دەگەن سەنىمگە كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
ماسەلە نەدە؟ سونىمەن...
2018 جىلى مالايزيالىق ينۆەستور استاناداعى 14,5 گەكتارلىق اۋماقتا اۋقىمدى قۇرىلىس جوباسىنا شاقىرىلعان. جوباعا 96 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا سالۋ جوسپارلانعان، ونىڭ 20 ملرد تەڭگەسى يگەرىلگەن. بۇل قاراجاتقا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى مەن حالىقارالىق Tamos Space School مەكتەبى سالىندى. بۇل ءبىلىم ورداسى ماسساچۋسەتس تەحنولوگيالىق ينستيتۋتى مەن كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىمەن سەرىكتەستىكتە جۇمىس ىستەيدى.
سپيكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، ينۆەستور ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمعا 1,6 ملرد تەڭگە جۇمساپ، مەكتەپ پەن ۇيلەردى سۋ، جارىق جانە جىلۋ جۇيەلەرىنە قوستى. الايدا، 2024 جىلدىڭ اقپان ايىندا «قازاقستان عارىش ساپارى» ۇلتتىق كومپانياسى» اق كۇتپەگەن جەردەن كەلىسىمشارتتى بۇزىپ، ينۆەستوردىڭ 700 مىڭ تەڭگە كولەمىندەگى قارىزىن سەبەپ ەتىپ كورسەتكەن. ينۆەستور بۇل سومانى كەلىسىمشارت بۇزىلماي تۇرىپ تولىق وتەگەنىن ايتادى.
ال، ينۆەستور نە دەيدى؟
حي ۆەي ۆەن قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعىنا سەنگەنىن ايتىپ، مۇنداي جاعدايدىڭ ەلدىڭ ينۆەستيتسيالىق بەدەلىنە كەرى اسەر ەتەتىنىن جەتكىزدى: «ءبىز ميللياردتاعان تەڭگە سالدىق، جۇمىس ورىندارىن اشتىق، ينفراقۇرىلىم قۇردىق. ەندى ءبىزدى ەلدەن كەتۋگە ماجبۇرلەپ وتىر. بۇل جاي عانا ءبىزدىڭ جەكە جاعدايىمىز ەمەس – بۇل حالىقارالىق ينۆەستورلار ءۇشىن دابىل بەلگىسى»، – دەدى ول. كومپانيانىڭ قازاقستانداعى وكىلى شىڭعىس احانوۆ قۇرىلىس جۇمىستارى باستالعان كەزدە اۋماقتىڭ مۇلدە بوس الاڭ بولعانىن ەسكە سالدى: «وندا ينفراقۇرىلىم اتىمەن بولعان جوق: سۋ قۇبىرى دا، ەلەكتر جەلىسى دە، جىلۋ جۇيەسى دە جوق ەدى. ءبىز مۇنىڭ ءبارىن ءوز قاراجاتىمىزعا سالدىق»، - دەگەن پىكىردى العا تارتتى.
ال Tamos Space School ديرەكتورى نۇربولات بيسەنعاليەۆ مەكتەپتىڭ بولاشاعىنا الاڭدايتىنىن جەتكىزدى:
«ەگەر ينۆەستور كەتسە، مەكتەپ جابىلىپ قالۋى مۇمكىن. بۇل تەك ءبىزدىڭ ءبىلىم وردامىزعا عانا ەمەس، حالىقارالىق ستاندارتتار بويىنشا ءبىلىم الىپ جۇرگەن جۇزدەگەن بالاعا دا سوققى بولادى»، - دەدى ول.
قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالىق اۋالىنا قانشالىقتى كەرى ەسەر ەتەدى؟
بۇل وقيعا شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن ۇلكەن قاۋىپ تۋعىزۋى مۇمكىن. قازاقستان ءوزىن حالىقارالىق ينۆەستيتسيالارعا اشىق ەل رەتىندە كورسەتكەنىمەن، مۇنداي داۋلى جاعدايلار ەلدىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، بۇل شەشىم 2023 جىلعى 13 جەلتوقسانداعى ينۆەستيتسيالىق شتاب وتىرىسىنىڭ حاتتاماسىنا قايشى كەلەدى. بۇل قۇجاتتا كەلىسىمشارتتى بۇزۋ تۋرالى شەشىم باس پروكۋراتۋرامەن كەلىسىلمەيىنشە قابىلدانباۋى ءتيىس ەكەنى كورسەتىلگەن.
سپيكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، پروكۋراتۋرا كەلىسىمشارتتى بۇزۋعا بولمايتىنىن رەسمي تۇردە ەسكەرتكەنىنە قاراماستان، بۇل قۇجات سوتتا ەلەنبەي قالعان.
الداعى قادامدار قانداي؟
ينۆەستوردىڭ زاڭگەرلەرى حالىقارالىق قاۋىمداستىققا جۇگىنۋدى جوسپارلاپ وتىر. سونىمەن قاتار، بيزنەس وكىلدەرى مەن ساراپشىلار قازاقستان ۇكىمەتىن ارالاسىپ، ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋگە شاقىردى.
اتاپ ايتقاندا، مەملەكەت باسشىسى تاعايىنداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كاسىپكەرلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ جونىندەگى ۋاكىل قانات نۇروۆ باس پروكۋراتۋراعا ءوتىنىش جولداپ, جوعارعى سوتقا كاسساتسيالىق نارازىلىق ەنگىزۋ قاجەتتىگىن سۇرادى. بۇل ءوتىنىش كەلىسىمشارتتىڭ بۇزىلۋىنىڭ زاڭدىلىعىن جانە ونىڭ ەلدىڭ ينۆەستيتسيالىق احۋالىنا ىقتيمال سالدارىن قاراستىرۋ ماقساتىندا جاسالدى.
«بۇل جاعداي – جاي عانا جەكە داۋ ەمەس. بۇل وقيعا قازاقستانداعى ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋداعى جۇيەلى پروبلەمالاردى ايقىندايدى. ەگەر شەشىم قايتا قارالماسا، ەلگە ينۆەستيتسيا سالۋدان باس تارتۋ تولقىنى ورىن الۋى مۇمكىن»، - دەدى نۇروۆ.
