AQŞ-tyŋ qūpiia agentımen kelıssöz jürgızgen Ospan batyr

Kallaj: Nūrdäulet Käkış

Amerikalyqtar men qazaqtardy ortaqtastyratyn tūlǧalar tarihta da bar. Solardyŋ bırı – Duglas Makkernan. Makkernan jaily derek köp emes. Bıraq onyŋ ömır jolynda Ospan batyrmen toǧysatyn sätter bar. Makkernannyŋ ömırderekterınen Ospan batyrdyŋ atyn kezdestıruge bolady.

Duglas Seimur Makkernan 1950 jylǧa deiın AQŞ Memlekettık departamentınıŋ Ürımjıdegı vise-konsuly bolǧan. Aǧylşyn tılınen transkripsiiamen audarǧanda onyŋ tegı «Makkirnan» dep te aitylady. Al kezınde ony Qytaidaǧy qazaqtar «Mäkenan» dep ataǧan eken.

Duglas Makkernan amerikalyqtar men qazaqtardyŋ dostyq qarym-qatynasyna köŋıl bölıp, sol kezde Ospan batyrmen kelıssözder jürgızgen desedı. Al Ospan batyr İslamūlynyŋ kezındegı Şyǧys Türkıstan respublikasynyŋ Altai aimaǧyn bırneşe jyl basqarǧany, oǧan deiın ozbyr bilıkke qarsy şyǧyp, myŋdaǧan qazaqty qauıpsız aimaqqa köşırgenı, Şyǧys Türkıstan respublikasyn täuelsız el qyludy köksep, sol jolda qaza bolǧany tarihtan aian.

Jurnalist Qaliakbar Üsemhannyŋ aituynşa, Qasen Oraltaidyŋ «Elım-ailap ötken ömır» kıtabynda Ospan batyr men Mäkenannyŋ kelıssözderı turaly mälımet qamtylǧan.

«Mäkenan Qalibek hakımge 5 dollardyŋ jartysyn jyrtyp bergen» degen aqparat ta älı künge deiın köpşılıktıŋ auzynan tüspei keledı.

Jalpy, Duglas Makkernan turaly aita ketetın bolsaq, 1913 jyly Meksikanyŋ astanasy Mehikoda düniege kelgen. Üiındegı bes balanyŋ tūŋǧyşy. Äkesı saiahatşy bolǧan-dy. Söitıp bala künınde otbasymen AQŞ-tyŋ Massachusets ştatyndaǧy Stouton qalaşyǧyna qonys audarǧan. 1932 jyly Makkernan Massachusets tehnologiialyq institutyna fizika pänı boiynşa oquǧa tüsıp, 1-kurstan keiın oqudan şyǧyp ketedı. Jastaiynan äkesınıŋ ısıne kömektesıp ösken eŋbekqor jıgıt özı oqyǧan institutta zerthanaşy bolyp jūmys ısteidı.

Ekınşı Düniejüzılık soǧys kezınde ol maior şenınde AQŞ-tyŋ Äskeri äue küşterınde qyzmet etse, 1942 jyldyŋ basynan bastap Vaşingtonda (Kolumbiia okrugı) ofiser-kriptosarapşy retınde, odan keiın Aliaskada metereologiialyq ofiser retınde qyzmet atqarady. 1943 jyldan bastap soǧys aiaqtalǧanşa Sinszian provinsiiasynyŋ astanasy Dihua (qazırgı Ürımjı) qalasynda qyzmette bolady. 1947 jyldyŋ aqpanynda Makkernan Ortalyq barlau basqarmasynyŋ (SRU) qūpiia tyŋşysy bolyp jaldanady. Alaida qūpiia agent ekenın jaltaru üşın ol AQŞ Memlekettık departamentınıŋ Ürımjıdegı konsuldyǧynda vise-konsul lauazymyna taǧaiyndalady. 1950 jyly Qytaidyŋ Tibet jaqtaǧy şekarasynda qasyndaǧy serıkterımen bırge Qytai äskerınıŋ qolynan qaza tabady. Amerika tarapynan Makkernan bastaǧan topty qorǧauǧa alu jönındegı haty şekara beketıne olar oq qūşqannan keiın säl keşıgıp jetıptı.

Ospan batyr men Duglas Makkernan da Qytai äskerınıŋ qolynan qaza tapty.

Resmi derekterge süiensek, AQŞ Memlekettık departamentı men Ortalyq barlau basqarmasy tarapynan älı künge deiın Makkernannyŋ radiogramma jazbalarynyŋ qūpiiasy tolyq aşylyp, jariialanbaǧan. Al kündelıgı 1990 jyldary jariialanǧan. Alaida jariialanbas būryn ol qūjatqa köptegen tüzetu engızılgen körınedı. Sol kündelıgınde Kun-Lunia tauynyŋ bökterınde Hüsein degen qazaqtyŋ üiınde qystap şyqqany turaly derek körsetılıptı.

Jarnamalyq banner
Bölısu
Oqi otyryŋyz