Erteŋ, 26 jeltoqsan künı QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada elımızde alǧaş arnaiy jasaq bölımşesınıŋ negızın qalauşy jäne alǧaşqy komandirı, QR IIM Eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı jäne QR Qūrmettı ardagerı, sporttyŋ qoian-qoltyq jekpe-jek türınen Älem chempiony, otstavkadaǧy polisiia polkovnigı Däulet Temırhanovtyŋ «Bügılmes bolat, synbas semser» kıtabynyŋ qazaq jäne orys tılderındegı tūsaukeserı ötedı.
«Arlan» arnaiy jasaǧynyŋ alǧaşqy komandirı, QR qūqyq qorǧau salasynyŋ maitalmany, polisiia polkovnigı Däulet Temırhanovtyŋ «Bügılmes bolat, synbas semser» kıtaby üş bölımnen tūrady.
Derektı detektiv jelısınde jazylǧan būl kıtapta 90-şy jyldardaǧy kepılge alynǧandardy bosatu, qaruly qylmyskerler men ūiymdasqan qylmystyq toptardy ūstau jäne joiu, qoǧamǧa qauıp töndırgen ekstremizm men terrorizm aktılerın oqşaulau, t.b. arnaiy jasaqtyŋ eren eŋbegı men erlık ısterı baiandalady. Bolaşaq ūrpaqqa patriotizmnıŋ şynaiy ülgısın ūsynatyn būl şyǧarma, sondai-aq kinematografiiaǧa sūranyp tūrǧan oqiǧalarǧa toly.
Kıtaptyŋ bırınşı bölımınde «Tekpen daryǧan temırdei jıger», «Reketpen betpe-bet», «Rolex» saǧaty men qomaqty aqşaǧa satylmady», «Tıreskennıŋ tızesın büktırgen», «Syǧan qyzyn kepıldıkten bosatu», «Bır özennıŋ qos jaǧasy nemese Ryjii Almazdy ūstau», «Kepılge alynǧan käsıpkerdı bosatu», «Jūrtty üreilendırgen «Chetyre bratia», «Asqar Jambulskii oqiǧasy», «Qiyn da qyzyqty qyzmet jolynda» syndy qyzyqty hikaiattar qamtylǧan. Endı ışındegı şytyrman oqiǧalardyŋ bır-ekeuınıŋ qysqaşa motivıne kezek bereiık.
Jaŋa jyl qarsaŋynda bolǧan oqiǧa
Oqiǧaǧa qatysqan qylmysker – bokstan sport şeberı, desantşy ärı fizikalyq daiyndyǧy küştı adam. Ol Almatydaǧy qarjysy mol käsıpkerdıŋ jeke küzetşısı bolyp jūmys ıstegen. Qojaiynymen janjaldasyp, aşu üstınde ketıp qalady. Iştei kek saqtap, ol tünde käsıpkerdıŋ düŋgırşegıne baryp, satuşynyŋ senımıne kırıp, ışke kıredı de, jiyrma ekı ret pyşaqtaidy. Qylmys ornynan aqşa, altyn būiymdarymen bırge 90-şy jyldarda sän bolǧan bylǧary kürteşenı alyp ketedı.
Reseige qaşyp ketken qylmyskerdı arnaiy jasaqtyŋ üş qyzmetkerı baryp, tauyp aluǧa äreket jasaidy. Aqşalary bıtıp, aryp-aşyp, aziat pışındes bolǧandyqtan, reseilık reketterdıŋ nazaryna tez ılıgıp, olardan sytyla jürıp, sol jaqta bedelı joǧary qylmyskerdı ūstap, ūşaqpen elge alyp keledı.
«Rolex» saǧaty men qomaqty aqşaǧa satylmady
Būl ekı qabatty, kıreberıste ūzyn dälızı bar, kazarmaǧa ūqsaityn üi. Qatty dauystar şyǧyp, şelek daŋǧyrlaǧandai boldy. Küzetşısın ertken mafiia serkesı dälızde tūrǧan şelektı teuıp: «mynau nege aiaq astynda tūr?» dep, aşulanyp kele jatyr eken. Arnaiy jasaq qyzmetkerlerı esıkten jymyn bıldırmei kırıp, dälızdegı bır tasa jerde belgı berıluın kütıp tūrady. Esıktı jūlqa aşyp kırıp kelgende, ışte kütıp otyrǧan AMR (Arnaiy maqsattaǧy rota) qyzmetkerı şekesıne qaru tösei qoiyp, bır soqqymen qūlatty. Osy kezde küzetşınıŋ artynda kele jatqan avtoritet kerı qarai qaşa jöneldı. Sol kezde dälızde tyǧylyp tūrǧan qyzmetker älgını dalaǧa şyǧuǧa mümkındık bermei, qaruymen jelke tūsynan bır soǧyp qūlatty. Üstıne jata qalyp, qolyn bailap tastady. Qapyda qolǧa tüsken avtoritet özderın küzetıp qalǧan ekı sarbazǧa jalynyp:
– Jıgıtter, bızdı bosatyŋdar, ana aiaqtaryŋnyŋ astyndaǧy kılemnıŋ şetın köterseŋder, ekı jüz myŋ teŋge jatyr, oǧan qosa qolymdaǧy «Rolex» saǧatyn alyŋdar, – dedı. Bıraq sarbazdar arbauǧa ermei, özderınıŋ adaldyǧyn aiqyn körsetedı.
Syǧan qyzyn kepıldıkten bosatu
1994 jyldyŋ jaz ortasy. Bopsalauǧa qarsy küres Basqarmasyna N.İ. Soldatova (aty-jönı özgertıldı) degen azamatşa habarlasyp, saǧat 11-ler şamasynda özıne belgısız nömırden habarlasyp, qyzyn ūrlap ketkenderı jönınde mälımdegenın jetkızdı. Qyzdy bosatu üşın adam ūrlauşylar 500 000 AQŞ dollaryn talap etken. Polisiiaǧa habarlaityn bolsa, qyzdy öltıretınderın aitqan. Jedel top aryz beruşınıŋ üiıne nömırdı anyqtaityn telefon ornatty. Taŋǧa juyq qoŋyrau tüsıp, dauysynda anyq aksentı bar adam: «Aqşa jinaldy ma?» degen sūraq qoidy. Aitylǧan somanyŋ ülken ekenın, älı jinalmai jatqany aitylǧan soŋ, telefonnyŋ arǧy jaǧynan avtomattyŋ oq jaudyrǧan ünı estıledı.
Arnaiy jasaq qyzmetkerlerı qylmyskerlerdıŋ Bışkek qalasynda bır qonaq üide ekenın anyqtaidy. Köp aila-täsılder men käsıbi şeberlıktı otyryp, qyzdy bosatady.
«Bügılmes bolat, synbas semser» kıtabynda osy tektes oqiǧalar öte köp. Olardyŋ barlyǧy ömırde bolǧan. «Arnaiy jasaq sapyndaǧy qyzdar», «Şūbar elitalyq audanynda bolǧan oqiǧa», «Joǧalǧan bala», t.b. bır-bır seriiaǧa sūranyp tūrǧan oqiǧalar.
D. Temırhanovtyŋ «Bügılmes bolat, synbas semser» kıtaby ǧūmyrbaiandyq janrǧa jatady. 1993-2001 jyldar aralyǧynda reket, bopsalau, adamdy kepıldıkke alu, ekstremizm, terroroizm, t.b. qylmys türlerımen betpe-bet kelgen şym-şytyryq oqiǧalardy äserlı baiandalatyn oqiǧalarǧa avtordyŋ özı tkelei qatysqan, közımen körgen oqiǧalar qamtylǧan.
Avtor turaly anyqtama: Temırhanov Däulet Ämırhanūly 1955 jyly 3 säuırde tuǧan. Almaty jäne Astana qalalarynda eŋ alǧaşqy Arnaiy maqsattaǧy bölımşelerdıŋ negızın qalady jäne özı qūrǧan arnaiy jasaqtyŋ bırınşı komandirı boldy.
Otstavkadaǧy polisiia polkovnigı Däulet Ämırhanūly Qazaqstan Respublikasy Işkı ıster ministrlıgınıŋ «Eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı» jäne «Qūrmettı ardagerı». Sonymen qatar, «QR Qūrmettı sport qyzmetkerı», «QR Eŋbek sıŋırgen jattyqtyruşysy», «Halyqaralyq därejedegı sport şeberı». Ol 2023 jyly Qoian-qoltyq ūrystan Älem Chempiony bolyp, «4-dan, Qara belbeu» jäne Älem kubogynyŋ jeŋımpazy atandy.
