Is-şaranyŋ spikerlerı - malaiziialyq investor Hii Vei Ven, onyŋ kompaniiasynyŋ Qazaqstandaǧy ökıldıgınıŋ bas direktory Şyŋǧys Ahanov jäne Tamos Space School direktory Nūrbolat Bisenǧaliev - öz mälımdemelerınde būl jaǧdaidyŋ Qazaqstandaǧy şeteldık investorlarǧa degen senımge kerı äser etuı mümkın ekenın atap öttı.
Mäsele nede? Sonymen...
2018 jyly malaiziialyq investor Astanadaǧy 14,5 gektarlyq aumaqta auqymdy qūrylys jobasyna şaqyrylǧan. Jobaǧa 96 mlrd teŋge investisiia salu josparlanǧan, onyŋ 20 mlrd teŋgesı igerılgen. Būl qarajatqa tūrǧyn üi keşenderı men halyqaralyq Tamos Space School mektebı salyndy. Būl bılım ordasy Massachusets tehnologiialyq instituty men Kembridj universitetımen serıktestıkte jūmys ısteidı.
Spikerlerdıŋ aituynşa, investor injenerlık infraqūrylymǧa 1,6 mlrd teŋge jūmsap, mektep pen üilerdı su, jaryq jäne jylu jüielerıne qosty. Alaida, 2024 jyldyŋ aqpan aiynda «Qazaqstan Ǧaryş Sapary» Ūlttyq Kompaniiasy» AQ kütpegen jerden kelısımşartty būzyp, investordyŋ 700 myŋ teŋge kölemındegı qaryzyn sebep etıp körsetken. İnvestor būl somany kelısımşart būzylmai tūryp tolyq ötegenın aitady.
Al, investor ne deidı?
Hii Vei Ven Qazaqstannyŋ ekonomikalyq tūraqtylyǧyna sengenın aityp, mūndai jaǧdaidyŋ eldıŋ investisiialyq bedelıne kerı äser etetının jetkızdı: «Bız milliardtaǧan teŋge saldyq, jūmys oryndaryn aştyq, infraqūrylym qūrdyq. Endı bızdı elden ketuge mäjbürlep otyr. Būl jai ǧana bızdıŋ jeke jaǧdaiymyz emes – būl halyqaralyq investorlar üşın dabyl belgısı», – dedı ol. Kompaniianyŋ Qazaqstandaǧy ökılı Şyŋǧys Ahanov qūrylys jūmystary bastalǧan kezde aumaqtyŋ mülde bos alaŋ bolǧanyn eske saldy: «Onda infraqūrylym atymen bolǧan joq: su qūbyry da, elektr jelısı de, jylu jüiesı de joq edı. Bız mūnyŋ bärın öz qarajatymyzǧa saldyq», - degen pıkırdı alǧa tartty.
Al Tamos Space School direktory Nūrbolat Bisenǧaliev mekteptıŋ bolaşaǧyna alaŋdaitynyn jetkızdı:
«Eger investor ketse, mektep jabylyp qaluy mümkın. Būl tek bızdıŋ bılım ordamyzǧa ǧana emes, halyqaralyq standarttar boiynşa bılım alyp jürgen jüzdegen balaǧa da soqqy bolady», - dedı ol.
Qazaqstannyŋ investisiialyq aualyna qanşalyqty kerı eser etedı?
Būl oqiǧa şeteldık investorlar üşın ülken qauıp tuǧyzuy mümkın. Qazaqstan özın halyqaralyq investisiialarǧa aşyq el retınde körsetkenımen, mūndai dauly jaǧdailar eldıŋ bedelıne nūqsan keltıruı mümkın. Sonymen qatar, būl şeşım 2023 jylǧy 13 jeltoqsandaǧy İnvestisiialyq ştab otyrysynyŋ hattamasyna qaişy keledı. Būl qūjatta kelısımşartty būzu turaly şeşım Bas prokuraturamen kelısılmeiınşe qabyldanbauy tiıs ekenı körsetılgen.
Spikerlerdıŋ aituynşa, prokuratura kelısımşartty būzuǧa bolmaitynyn resmi türde eskertkenıne qaramastan, būl qūjat sotta elenbei qalǧan.
Aldaǧy qadamdar qandai?
İnvestordyŋ zaŋgerlerı halyqaralyq qauymdastyqqa jügınudı josparlap otyr. Sonymen qatar, biznes ökılderı men sarapşylar Qazaqstan ükımetın aralasyp, ädılettılıktı qalpyna keltıruge şaqyrdy.
Atap aitqanda, Memleket basşysy taǧaiyndaǧan Qazaqstan Respublikasyndaǧy käsıpkerlerdıŋ qūqyqtaryn qorǧau jönındegı uäkıl Qanat Nūrov Bas prokuraturaǧa ötınış joldap, Joǧarǧy Sotqa kassasiialyq narazylyq engızu qajettıgın sūrady. Būl ötınış kelısımşarttyŋ būzyluynyŋ zaŋdylyǧyn jäne onyŋ eldıŋ investisiialyq ahualyna yqtimal saldaryn qarastyru maqsatynda jasaldy.
«Būl jaǧdai – jai ǧana jeke dau emes. Būl oqiǧa Qazaqstandaǧy investorlardyŋ qūqyqtaryn qorǧaudaǧy jüielı problemalardy aiqyndaidy. Eger şeşım qaita qaralmasa, elge investisiia saludan bas tartu tolqyny oryn aluy mümkın», - dedı Nūrov.