ولاردىڭ ءتىزىمى، ءومىرباياندارى مەن سۋرەتتەرىن كەز كەلگەن ورتا مەكتەپ، كاسىپتىك ۋچيليششە، ارنايى ورتا، جوعارعى وقۋ ورىندارى، مۇراجاي، قالالىق پارتيا كوميتەتى، اتقارۋ كوميتەتى، اۋداندىق، قالالىق، وبلىستىق اسكەري كوميسسيارياتتار، كەز كەلگەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەر قابىرعالارىنان، ال ۇلى جەڭىس كۇنى ولاردىڭ سۋرەپتتەرىن ورتالىق الاڭ مەن ماڭگىلىك الاۋ ەسكەرتكىشى جانىندا بولاتىن شەرۋگە شىققان ادامداردىڭ قولىنان كورۋگە بولاتىن. ولار تۋرالى كوپ مول ماعلۇمات بىلەتىن كەڭەس، پارتيا، كاسىپوداق، ۇوس-نىڭ ارداگەرى، جاۋىنگەرلىك "قىزىل جۇلدىز", "وتان سوعىسى" وردەندەرىنىڭ يەگەرى، اكەم اسان قورازباەۆپەن پىكىر، اقپارات الماساتىن ەدىم.قىزىلوردالىق باتىرلار ج.حيزاتوۆتى، پ.ارتەموۆتى قىزمەت بابىندا كوردىم. ج. نۇرسەيتوۆپەن بىرنەشە رەت جەكە كەزدەستىم. كەڭەس زامانىندا ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىس پەن سوعىس ارداگەرلەرى، اسىرەسە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە دارىپتەلەتىن. ولاردىڭ اتى-جوندەرىن جاتقا بىلەتىنمىن، ءومىرباياندارىن ءجيى قىزىقتاپ وقىپ، ولاردىڭ ۇلتىنا قاراماي جەرلەستەرىمىز رەتىندە ماقتان تۇتاتىنمىن.
وتكەن جىلى الماتىدا تۇراتىن، قاراقالپاقستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سوت ارداگەرى، بەلگىلى ادۆوكات ادايبەك بەيىمبەتوۆ اعامىزدىڭ ۇيىندە قوناقتا بولعاندا كىتاپتار سورەسىندە تۇرعان ءبىر تاريحي كىتاپقا كوزىم ءتۇسىپ، ات-ءۇستى وقىپ شىقتىم. بۇل 1984 ج. تاشكەنتتە، «ۋزبەكيستان» باسپاحاناسىندا (رەتسەنزەنت جازۋشىلار تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسور، ت.د.دجۋراەۆ پەن تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ن.ن. ماسلوۆ) اۆتور ن.گ. بەرەزنياكپەن قۇراستىرىلعان «گەروي سوۆەتسكوگو سويۋزا ۋزبەكيستانتسى» كىتابى. ماقساتىم، كىتاپتان قازاق باتىرلارى تۋرالى دەرەكتەر تابۋ.
جازۋشىلار ن.ە.تيحومولوۆ پەن ب.ح.بوكسەرمەن ادەبي وڭدەلگەن كىتاپتىڭ مازمۇنىمەن تانىسۋ بارىسىندا جولىم بولىپ، قازاق باتىرلارى تۋرالى تابىلعان قىزىقتى دەرەكتەر مەنى تاڭقالدىردى. وزبەكستان ءۇشىن تاريحي ماڭىزى بار كىتاپتىڭ 119 بەتىندە اۆتورمەن سىربويىلىقتار ماقتانىش تۇتاتىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ناعي يلياسوۆتىڭ ەرلىكتەرى ورىس حالقىندا باتىرلارعا قاتىستى قولدانىلاتىن «مەن ونىمەن بارلاۋعا بارار ەدىم» دەگەن قاناتتى سوزدەرىمەن باستالعان. ارمەن قاراي مىنانداي جولدار بار ەكەن: "ن.يلسوۆ 1920 ج. قىزىلوردا وبلىسى قىزىل يۋلدۋز قىستاعىندا دۇنيەگە كەلگەن، ۇلتى قازاق، تاشكەن بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىسى، تاشكەن پەداگوگيكا ۋچيليششەسىنىڭ رابفاكىن اياقتاعان سوڭ مەكتەپ مۇعالىمى بولىپ قىزمەت ىستەگەن".اسكەري اتاعى سەرجانت، 152 اتقىشتار بريگاداسىنىڭ بارلاۋ روتاسىنىڭ بولىمشە كومانديرى، ش-دارەجەلى «داڭق» وردەنى مەن «ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالعان. ارمەن قاراي باتىرىمىزدىڭ سوعىس كەزىندەگى ەرلىكتەرى كورسەتىلگەن. تاريحي كىتاپتىڭ 231 بەتىندە ەكىنشى سىربويىلىق باتىرىمىز جاپپاسباي نۇرسەيتوۆتىڭ 1942 جىلى تاشكەن وبلىسىنىڭ ورتا شىرشىق اۋدانىنىڭ اسكەري كوميسسيارياتىمەن اسكەرگە شاقىرىلعاندىعى، ۇوس كەزىندەگى ەرلىگى باياندالعان. سوعىستان كەيىن ونىڭ كيروۆ سوۆحوزىندا (قاي رەسپۋبليكانىڭ، قاي وبلىسىنىڭ قاي اۋدانى ەكەنى كورسەتىلمەگەن) جۇمىس ىستەگەنى، بىراق باتىردىڭ ءومىربايانى كورسەتىلمەگەن.
قوس باتىرىمىزدىڭ سوعىستا كورسەتكەن ەرلىكتەرى كوپتەگەن كىتاپتاردا، عالامتوردا جازىلعاننان كەيىن كىتاپتا كەلتىرىلگەن ولاردىڭ ەرلىكتەرىن قايتالاماۋدى ءجون كوردىم.
ۆيكيپەديا-اشىق ەنتسيكلوپەديا دەرەكتەرىنە سايكەس ن.يلياسوۆ قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تەرەڭوزەك اۋدانىنىڭ «كراسنايا كوممۋنا» كولحوزىنىڭ № 8 اۋىلىندا تۋىلعان. قازاقستاندا العاشقى بولىپ اشىلعان ارىس بالالار ۇيىندە (بۇگىندە تاجىباەۆ اتىنداعى №1 بالالار ءۇيى), كەيىن تاشكەن بالالار ۇيىندە تاربيەلەنىپ، ورتا مەكتەپتى، ودان كەيىن تاشكەن پەداگوگيكا ۋچيليششەسىن رابفاكىن اياقتاپ، تاشكەن وبلىسىنىڭ جوعارعى شىرشىق ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش مۇعالىمى (1939-1940 ج.ج.), قىزىلوردا وبلىسى، تەرەڭوزەك اۋدانىنىڭ ءوز اۋىلىنداعى ە.تەلمان اتىنداعى تولىق ورتا مەكتەپتە مۇعالىم بولىپ قىزمەت اتقارعان.ۆيكيپەديادا وقىپ، مۇعالىمدىك قىزمەت باستاعان جەرى وزبەكستان دەپ كورسەتىلگەن. ن.يلياسوۆتىڭ بالالىق، بوزبالالىق شاعىن تاشكەنتتە وتكىزگەنىنە داۋ ايتا المايمىز، ول تۋرالى ۋاقىتىندا ونىڭ مارقۇم ۇلى رەنات تا اڭگىمە بارىسىندا ايتقان بولاتىن.
ال قىزىلوردانىڭ تەرەڭوزەگىندە تۋىپ، سوندا باستاۋىش مەكتەپتە وقىپ، اسكەرگە الىنعان ج.نۇرسەيتوۆ نەلىكتەن وزبەكستاندىق باتىرلار قاتارىنا قوسىلعاندىعى بىزگە بەلگىسىز. وزبەك جاعىنىڭ ج.نۇرسەيتوۆتى ەشبىر نەگىزسىز، دالەلسىز، قۇجاتسىز وزبەكستاننىڭ كيروۆ سوۆحوزىندا جۇمىس ىستەدى دەۋى ەشبىر قيسىنعا كەلمەيدى. رەسمي دەرەكتەرگە سايكەس ج.نۇرسەيتوۆ 1923 جىلى 9 مامىردا قازاق كسر-نىڭ قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تەرەڭوزەك اۋدانىنداعى قۇرايلى ۇجشارىندا (شىركەيلى اۋىلىندا) تۋعان. قىزىل ارميا قاتارىنا 1942 جىلى شاقىرىلدى. ول كەڭەس اسكەرى قاتارىنا 1942 جىلى شاقىرىلىپ اسكەري بورىشىن 155 اتقىشتار ديۆيزياسىنا قاراستى 486 اتقىشتار پولكى قۇرامىندا احتىركا قالاسى، كيەۆ وبلىسى مەن دنەپر وزەنىنەن ءوتۋ كەزىندەگى ەرلىكتەرى، سوعىستان كەيىن كيروۆ سوۆحوزىندا جۇمىس ىستەگەنى كورسەتىلگەن. ۆيكيپەديا-اشىق ەنتسيكلوپەديادا ونىڭ تاشكەن بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەندىگى، پەداگوگيكا ۋچيليششەسىندە وقىعاندىعى دەرەك كورسەتىلمەگەن.
عالامتور دەرەكتەرىنە سايكەس وزبەكستان جاعىنىڭ كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە ج.نۇرسەيتوۆ دۇنيەگە كەلدى دەگەن كيروۆ اتىمەن تاشكەن وبلىسى چيناز اۋدانىندا كولحوز اتالعان، ال چيمكەنت (قازىرگى تۇركىستان) وبلىسىندا كيروۆ اتىندا كەيىن قايتا اتالعان مايلىوشاق، كازىبەك بي اقبۇلاق، ورگەباس، جىبەك جولى، اسىق اتا اۋىلى-ۆينسوۆحوز اباي اتالعان بىرنەشە كولحوز بولعان. ج.نۇرسەيتوۆكە قاتىستى جيناقتالعان دەرەكتەردە ونىڭ وزبەكستان مەن شىمكەنت وبلىسىنا قاتىستىلىعى، ياعني ونىڭ وندا دۇنيەگە كەلگەندىگى، تۇرعاندىعى، وقىعاندىعى، جۇمىس ىستەگەندىگى، اسكەرگە الىنعاندىعى تۋرالى باسقا دەرەكتەر جوق. ەندى باتىرلارىمىزعا قاتىستى ءبىزدىڭ قولىمىزدا بار دەرەكتەرگە توقتالىپ وتەيىك. ولار تۋرالى تولىق اقپارات جيناۋ ءۇشىن بىرنەشە كىتاپتاردى، عالامتوردى پايدالانۋعا تۋرا كەلدى. كەڭەس وداعىنىڭ قازاقستاندىق باتىرلارى تۋرالى جوبانىڭ باس رەداكتورى قۋانعانوۆ ف. پەن باس عىلىمي رەداكتورى تعد-ى، پروفەسسور، حالىقارالىق اقپاراتتاندىرۋ اكادەمياسى مەن رەسەي جاراتىلىستانۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى س.ف.ماجيتوۆتىڭ، (رەتسەنزەنتتەر تعد-ى، پروفەسسور ل.ت. قوجاكەەۆا، تعد-ى ل.ن.نۇرسۇلتانوۆا), سعد-ى، دوتسەنت گ.ك.كۋلجانوۆا، تعد، پروفەسسور، اكادەميك، تعك-ى ش.س.سۇلتانبەكوۆ، قۇراستىرۋشى اۆتورلار تعك-ى س.ي.ايكوزوۆ، پعك-ى ف.ك.اتاباەۆا، تعك-تارى ك.ن.بالتاباەۆا، س.ۋ.باقتىورازوۆا، س.ا.قوجكەنوۆتىڭ 2 تومدىق "گەروي ۆەليكوي پوبەدى" (استانا-الماتى), ال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن شىعارىلعان "گەروي-كازاحستانتسى" قىسقا بيبليوگرافيالىق انىقتاما 1937-2016 (الماتى، "قازاق ۋنيۆەرسيتەتى", 2020) قۇراستىرۋشى زاپاستاعى پولكوۆنيك ق. جادىقوۆ (رەتسەنزەنتتەر ابجانوۆ ح. تعد، د.ابرايموۆ اعد), "قازاقستاندىق كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى: ەنتسيكلوپەديالىق جيناق" (باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى ن.ماۋىتوۆ، الماتى: "ونەر", 2010), ۇيىمدەگى باي كىتاپحانا قورىندا ساقتالعان "قىزىلوردالىق قاھارماندار" مەرەيتويلىق جيناق (رەداكتسيالىق القا ق.كوشەرباەۆ، س.شاۋحامانوۆ، قىزىلوردا واك،2015, "پوليگرافيا"), «وزبەكستانداعى قازاقتاردىڭ تاريحى جانە بۇگىنگى دامۋى» اتتى، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىمەن (اۆتورلارى ق.قوبلاندين، گ.مەڭدىقۇلوۆا، 2009 ج. الماتى ق.) شىعارىلعان كىتاپتارعا، ۆيكيپەديا-اشىق ەنتسيكلوپەديا، بۇكىلرەسەيلىك فەدەرالدىق ۇلتتىق ىستەرى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ «رەسەي قازاقتارىنىڭ فەدەرالدىق ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسىنىڭ» «ەل باتىرلارى» حالىقارالىق پاتريوتتىق ينتەرنەت-جوبا سايتىنىڭ «جيت ۆەچنو» پاراقشاسىنا، ت.ب. عالامتور دەرەكتەرىنە جۇگىندىم. تەك بۇكىلرەسەيلىك فەدەرالدىق ۇلتتىق ىستەرى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ «جيت ۆەچنو»، "ەل باتىرلارى" پاتريوتتىق ينتەرنەت جوبا سايتىنىڭ پاراقشاسىندا ج.نۇرسەيتوۆتىڭ اسكەرگە 1942 جىلى تاشكەن وبلىسىنىڭ ورتا-شىرشىق ااك-مەن الىنعاندىعى تۋرالى جاريالانعان. كسرو اسكەري-تەڭىز-فلوتىنىڭ حالىق كوميسسارى فلوت ادميرالى ن.كۋزنەتسوۆتىڭ بۇيرىعىنا سايكەس 24.04.1944 ج. س-16 سۇڭگۋىر قايىعى اتالعان جاپپاسباي باتىرىمىزعا قاتىستى كىتاپتار مەن عالامتور پاراقشالارىندا، باسقا دا دەرەكتەردە ونىڭ قىزىلوردا وبلىسىندا تۋىپ، ءوسىپ، سوعىسقا اتتانىپ، كەيىن ەلگە ورالعاندىعى، وزبەكستانعا ەشقانداي قاتىسى جوق ەكەندىگى انىق كورسەتىلگەن. مەنىڭ ويىمشا "جيت ۆەچنو" سايتى ج.نۇرسەيتوۆتى ەشبىر نەگىزسىز وزبەكستاندىق دەپ ن.گ. بەرەزنياك كىتابىنان الىنىپ، تاراتىلعان اقپارات سەكىلدى. سوندىقتان ونىڭ وزبەكستاندىق باتىرلار قاتارىنان ورىن الۋى تۇسىنىكسىز جايت.
بۇل تاقىرىپتىڭ جالعاسى قازاقستاندىق، قازاقتان شىققان كەڭەس وداعى باتىرلارىنا قاتىستى باسقا دا قىزىقتى دەرەكتەردى ۇسىنساق.
جوعارىدا كورسەتىلگەن كىتاپتاردا قازاق-وزبەك اعايىندى ەكى ەلدىڭ تاريحىنا ەنگەن ورتاق بىرنەشە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارىنىڭ ەسىمدەرى كورسەتىلگەن. ولاردىڭ قاتارىندا قازاق كسر قىزىلوردا وبلىسى قازالى اۋدانىندا تۋعان ۇلتى قازاق، ماقاش بالماعانبەتوۆ بار. سوعىستان كەيىن قاراقالپاقستانعا قونىس اۋدارىپ، نۇكىس قالاسىندا تۇرعان.وسىعان بايلانىستى ول وزبەكستاندىق، قازاقستاندىق باتىرلار تىزىمىندە بار. كەلەسى باتىرىمىز ۇشقىش، گۆارديا اعا لەيتەنانتى ءبىلىس (پليس) نۇرپەيسوۆتىڭ اتا-اناسى قاراقالپاقستانعا قازاقستاننان كوشىپ بارعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. بۇرىن تەك جاقىن اعايىندارىنا عانا بەلگىلى بولىپ كەلگەن ۇلانىمىزدىڭ ۇلتى قازاق ەكەنى بىزگە 2015 ج. ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا بەلگىلى بولعان. "قىزىلوردالىق قاھارماندار" مەرەيتويلىق جيناعى مەن ودان بۇرىن شىعارىلعان جيناقتاردا ونىڭ ەسىمى كىرگىزىلمەگەن بولاتىن. ۆيكيپەديا-اشىق ەنتسيكلوپەديادا دەرەكتەرىنە سايكەس ول قاراقالپاقستاندا (تاعى ءبىر دەرەكتەردە اقتوبە وبلىسىندا) تۋعان. باتىردىڭ قىزىلوردا قالاسىندا تۇراتىن تۋىسقاندارىنىڭ ايتۋى بويىنشا ول قىزىلوردا وبلىسى قارماقشى اۋدانىندا تۋعان. اعايىندارى قىزىلوردا وبلىسىندا تۇرىپ، 1930 جىلدارى ءدىني قايراتكەر، كوتەرىلىس باسشىسى اقمىرزا ءتوسۇلى يشاننىڭ كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى كوتەرىلىسىنەن كەيىن قاراقالپاقستانعا (مۇمكىن اقتوبە ارقىلى) كوشىپ بارعان بولار. سوندىقتان دا ونى وزبەكستاندىقتارمەن قاتار، قىزىلوردالىقتار مەن اقتوبەلىكتەر دە ءوز باتىرى قاتارىنا كىرگىزگەن.
ايتەۋىر وزاعاڭدارمەن داڭقتى جەرلەستەرىمىز م.بالماعانبەتوۆ پەن ب.نۇرپەيسوۆتىڭ ۇلتى قازاق دەپ كورسەتىلگەنىنە شۇكىرشىلىك تانىتايىق. ءوزى باتىر، ءوزى ۇشقىش، ۇلى جەڭىس قارساڭىندا بەرلين تۇبىندە قازا بولعان قانداسىمىز ۇشقىش باتىرلارى جوقتىڭ قاسى وزبەكستان باتىرلارى ستاتيستيكاسىن تولىقتىراتىن ەدى. ايتپەسە تۇركىستاندىق راسۋل ەسەتوۆ پەن قاراقالپاقستاندىق ينويات ناۋرىزباەۆ سياقتى ۇلتى وزبەك بولىپ جازىلىپ كەتپەگەنىنە كىم كەپىل. ر.ەسەتوۆتىڭ سوعىسقا الىناتىن جاسقا تولماي تۇركىستان اسكەري كوميسسيارياتىنا قايتا-قايتا بارىپ جۇرگەندە قالالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ نۇسقاۋشىسى، قۇجاتتارىن رەتتەپ، جاسىن ۇلعايتىپ، سوعىسقا جىبەرگەن كورشىسى، ۇلتى وزبەك جىگىتىنىڭ ونىڭ ۇلتىن وزبەك قىلىپ جازدىرعانىن سوعىستان كەيىن بىلگەندىگىن، كوپتەگەن مەكەمەلەردىڭ ەسىگىن توزدىرىپ، ارەڭ دەگەندە ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن دالەدەپ شىققانى تۋرالى كەزىندە باق-تاردا جاريالانعان بولاتىن. سىرتىنان ۇلتى وزبەك بولىپ جازىلىپ كەتكەن قاراقالپاقستاندىق ينويات ناۋرىزباەۆ ءوزىنىڭ ۇلتى قازاق ەكەنىن بيلىك ورىندارىن ارالاپ ءجۇرىپ، 90 جىلداردىڭ اياعىندا دالەلدەدى. ۆيكيپەديا –اشىق ەنتسيكلوپەديادا ونىڭ ۇلتى وزبەك بولىپ كەلدى، كەيىن قازاق دەپ وزگەرتىلدى. ن. ينوياتوۆتىڭ وزبەكتەن قازاق بولۋ جولىنداعى سەرگەلدەڭى كەزىندە باق-تاردا جاريالاندى. تولقۇجاتىنداعى ۇلتىن ۇلتىن وزگەرتپەۋ تۋرالى ۇسىنىستارىن قابىلداماعان قايسار مىنەزدى باتىرىمىز ەشتەڭەگە قىزىقپاي بۇل ومىردەن ءوتتى.
ر. ەسەتوۆ پەن ي.ناۋرىزباەۆ ءتىرى كۇندەرىندە قازاق ەكەنىن وزدەرى دالەلدەپ، ر.ەسەتوۆ قارقارالىداعى، ي.ناۋرىزباەۆ اقتوبەدەگى اعايىندارىنىڭ ارتىنان ىزدەپ بارىپ، تانىسىپ، ارالاسىپ ۇلگىردى. باتىر ۇلاندارىمىزدىڭ ەسىمدەرىن، ەرلىكتەرىن كەيىنگى ۇرپاق ءبىلۋى ءتيىس.بۇل ەلىمىزدە جاستاردى پاتريوتتىق تاربيەلەۋگە، ۇلتتىق يديولوگيامىزدى قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەدى دەپ ويلايمىن.
كەز كەلگەن ۇلت بولماسىن اتاقتى ادامدارعا تالاساتىنى بەلگىلى عوي.بەلگىلى كەڭەس اسكەري باسشىسى، ەكى قىزىلتۋ، سۋۆوروۆ، II-دارەجەلى كۋتۋزوۆ، 1-دارەجەلى بوگدان حمەلنيتسكي وردەندەرىنىڭ يەگەرى 37 گۆارديالىق اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ داڭقتى كومانديرى س.راقىموۆتىڭ ۇلتىنا قاتىستى ۇلى وتان سوعىسى اياقتالعالى بەرى باستالعان كوپتەگەن پىكىرتالاس، داۋلارعا نۇكتە قويىلعان سەكىلدى.وزبەك جاعى ونى قازاق دەپ جاريالاۋىمىزدى ءۇنسىز قابىلداپ، ەشقانداي رەسمي قارسىلىق اقپارات تاراتپاعان سەكىلدى.
ۆيكيپەديا-اشىق ەنتسيكلوپەدەياعا سايكەس بولاشاق باتىرىمىز 8 جاسقا كەلگەندە اكەسىنەن ايرىلىپ، قىيىن بالالىق شاعىن تاشكەندە جوقشىلىقپەن وتكىزگەن. تۇراقتى باسپاناسى بولماي، ءارتۇرلى جۇمىستار ىستەگەن. ۆيكيپەدياداعى ونىڭ ەتنيكالىق تەگىنە توقتالىپ وتسەك. كەڭەس كەزىندە رەسمي ءومىرباياندارىندا، ادەبي وقۋلىقتار مەن رەسمي قۇجاتتاردا س.راقىموۆتىڭ تۋعان جەرى تاشكەن قالاسى، ۇلتى وزبەك بولىپ سانالىپ كەلدى.
بىراق، كەيىن ونىڭ وڭتۇستىك قازاقستاندا تۋىپ، تاشكەندە قىيىن قىستاۋ زاماندا بارعان ۇلتى قازاق ەكەندىگى تۋرالى حابار تارادى. ونىڭ قازاق ەكەنى دالەلدەنگەننەن كەيىن ۆيكيپەديادا ونىڭ تۋعان جەرى رەتىندە بۇرىن كورسەتىلىپ كەلگەن تاشكەن قالاسى تۇسىنا كەيىننەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، قازىعۇرت اۋدانى، كوكىبەلى ەلدى مەكەنى قوسىمشا ەنگىزىلدى. گەنەرالدىڭ نەكەدە جوق جۇبايى قۇرالاي ناتۋللاەۆا مەن ۇلى رومان راحيموۆتىڭ، تاشكەنتتە تۇرعان اناسىنىڭ اعالارى تولەگەن مەن ازيزمات كاريموۆتاردىڭ، نەمەرە اپاسى لۋتفي وسپانكۋلوۆانىڭ ەستەلىكتەرى بويىنشا ونىڭ ۇلتى قازاق، وزبەك بولىپ قاتە جازىلعان.
"العاشقى قازاق" نەمەسە "العاشقى وزبەك" گەنەرالى اتالۋى ءۇشىن ۇوس-نىڭ اياعىندا-اق كورشى ەكى باۋىرلاس حالىق اراسىنداعى باستالعان تالاس كەڭەس ۇكىمەتى تارقاپ، ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەننەن كەيىن رەسپۋبليكا ۇلتتىق، پارتيا ەليتاسى مەن ينتەلەگەنتسياسى اراسىندا قىزا ءتۇستى. تاشكەندە وزبەك ناعاشىسى راقىمنىڭ قولىندا وسكەن، كورشىلەرى "قازاق سابىر" اتاپ كەتكەن بولاشاق گەنەرال ءبىر قۇجاتتاردا قازاق، تاعى ءبىر قۇجاتتاردا وزبەك بولىپ كورسەتىلىپ كەلدى.وزبەكتەر "وزبەك", قازاقتار "قازاق" دەپ اتاعان سابىر راقىموۆتىڭ بۇگىندە قازاق ەكەندىگىنە ەشكىم ءشۇبا كەلتىرمەيدى.
وزبەكستان تاريحشىلارى، جازۋشىلارى، زەرتتەۋشىلەرىنىڭ تىرىسۋىمەن وزبەك-قازاق باتىرلارى اتانعان تومەندەگى ازاماتتار مايداندا وشپەس ەرلىك ىستەپ، دەنەلەرى ماڭگىلىككە ۇرىس دالاسىندا قالدى. ولار قازاقستاندىق وزبەكتەر، شىمكەنت (تۇركىستان) وبلىسىنىڭ ازاماتتارى يريسبەكوۆ قۇرمانباي (قۇربانتاي) (1943 قازا بولعان), رۋستەموۆ تاشتەمىر (1944 ج.ق.ب.), سادىقوۆ بوتاباي (1943 ج. ق. ب.), حۋسانوۆ زيامات (1944 ج.ق.ب.), وزبەكستاندىق قازاقتار ماتروسوۆ ەرلىگىن قايتالاعان قاراقالپاقستاندا تۋىپ، تۇرىكمەنستاندا ءوسىپ، جۇمىس ىستەپ، اسكەرگە تاشاۋىزدان الىنعان قالدىقاراەۆ جۇماعالي (1944 ج. ق.ب.), بوستاندىق اۋدانىندا تۋعان قاراقۇلوۆ جۇمان (1944 ج.ق.ب.), لەيتەنانت، يانگيۋلدىك ۋرازوۆ يلياس، (1945 ج.ق.ب.), انديجاندىق شاكيروۆ استانقۇل (1945 ج. ق.ب.), اقمولالىق، تاعى ءبىر دەرەكتەردە سولتۇستىك قازاقستاندىق فيليپپ نيجۋرين (1945 ج. ق.ب.).
ولار ارينە قازا بولعاننان كەيىن ەكى ەلدىڭ باتىرلارى اتاناتىنىن، ءتىپتى كەيبىرەۋلەرى ولاردىڭ ەسىمدەرىنىڭ تالاسقا تۇسەتىنىن بىلگەن جوق. ولاردىڭ كەيبىرەۋىنىڭ وزبەكستاندا تۋىپ، وسكەندىگى، وقىپ، اسكەرگە الىنعاندىعى تۋرالى دەرەكتەر بىزگە ن.بەرەزنياك كىتابى، عالامتور ارقىلى عانا جەتىپ وتىر. ال قازاقستاندا تۋىپ، وسكەن كەيبىرەۋىنىڭ وزبەكستاندا ۋاقىتشا تۇرعان، تۇرماعاندىعى بۇگىنگى كۇنى ءالى بەلگىسىز بولىپ تۇر.
ال ەندى ۇلى وتان سوعىسىن جەڭىسپەن اياقتاپ، كەۋدەسىنە "التىن جۇلدىز" تاعىپ، وزبەكستان تاريحشىلارى ارقاسىندا ەكى ەلدىڭ باتىرى اتانىپ، ەلىنە امان-ەسەن ورالعان ازاماتتارىمىزعا توقتاساق.«ەر جىگىتتىڭ قادىرىن اعايىن بىلمەس، جات بىلەر» دەمەكشى باتىرلارىمىزدىڭ بىرقاتارىنىڭ وزبەكستان تاريحىمەن بايلانىستىلىعى تۋرالى دەرەكتەر جەتكىلىكتى.بىرەۋلەرى وزبەكستاندا وقىدى، قىزمەت ىستەدى، سوعىستان كەيىن ارنايى شاقىرۋمەن قونىس اۋداردى. ولار ۇلتى وزبەكتەر الماتىلىق لۋتفۋللين سۋلگا، جامبىلدىق فايازوۆ ميحايل (ماماشاريف) گياسوۆيچ، پاۆلودارلىق (تاعى ءبىر دەرەكتەردە سولتۇستىك قازاقستاندىق) ستەپان يلين سوعىستان كەيىن وزبەكستانعا قونىس اۋدارعان. تاشكەننىڭ بوستاندىق اۋدانىنىڭ تۋماسى (1956 ج. وزبەكستان قۇرامىنا بەرىلگەن) تاجىك حاكيموۆ اليم سوعىستان كەيىن تۋعان جەرىنە امان-ەسەن ورالىپ، قىزمەت ەتتى.
تالاي قازاق بالاسى وقىعان، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ العاشقى جىلدارى الاشتىڭ بىرنەشە ۇلدارى قىزمەت ىستەگەن، جالپى ادام بالاسىنىڭ مەكەن ەتۋىنە وتە قولايلى، قىسى جۇمساق، مامىراجاي، ادامنىڭ ءومىر-سۇرۋىنە ىڭعايلى، جەمىس-جيدەكتىڭ بارلىق ءتۇرى وسەتىن، باعاسى ارزان وزبەكستان استاناسى تاشكەن وڭتۇستىكتىڭ اسا ءىرى ورتالىعى بولعان ارزان قالا كەڭەس وداعىنىڭ كەز-كەلگەن ادامىن قىزىقتىرىپ كەلدى.سوعىسقا دەيىن دە، سوعىستان كەيىن دە جالپى ازاماتتار قاتارىندا "ناندى قالاعا" كەڭەس باتىرلارى دا جاپپاي قونىس اۋدارۋعا اسىعۋى تۇسىنىكتى.قىزىلوردانىڭ قازالىسىندا تۋىپ، جۇمىس ىستەگەن تاشكەن جاياۋ اسكەر ۋچيليششەسىنىڭ تۇلەگى، پولكوۆنيك شلياپين گەننادي فادەەۆيچ، سوعىسقا دەيىن تاشكەن مۇعالىمدەر ينستيتۋتىن اياقتاعان تۇركىستاندىق وزبەك يۋلداشەۆ فايزۋللابەك سوعىستان كەيىن وزبەك جەرىنە قونىس اۋداردى.زەرتتەۋ ناتيجەسى كورسەتكەندەي بىرقاتار باتىرلارىمىزدى وزبەكستاندىق باتىرلار قاتارىنا جاتقىزۋعا قاتىستى دالەلدەيتىن قۇجاتتار جەتكىلىكسىز.دەمەك ولار نەگىزسىز وزبەكستان باتىرلارى قاتارىن تولىقتىرىپ وتىر.قازاقستاندا تۋىپ، وسكەن ۇلتى وزبەك باتىرلاردىڭ وزبەكستان تاريحىمەن بايلانىستىرىلۋى تۇسىنىكتى. "ەر تۋعان جەرىنە", «سۋ تاسىسا-كولىنە، ەر تاسىسا-ەلىنە» دەمەكشى جيزاقتا تۋعان قازاق قاۋىمباەۆ توعانباي سوعىستان كەيىن الماتى زاڭگەرلەر مەكتەبىن اياقتاپ، قىزمەت ىستەپ كەيىن ءومىرىنىڭ سوڭىن شىمكەنتتە وتكىزدى. اقتوبە وبلىسىنىڭ تۋماسى، ۇلتى مولداۆان گرينكو يۆان ۋستينوۆيچ سوعىسقا دەيىن ازداعان ۋاقىت تاشكەن وبلىسىندا تۇرسا دا سوعىستان كەيىن ورالعا قونىس اۋداردى. سامارقاننان اسكەرگە الىنعان وسكەمەندىك شارابارين نيكولاي الەكساندروۆيچ سوعىستان كەيىن تۋىپ، وسكەن جەرىنە ورالدى. سوعىسقا دەيىن قاراقالپاقستاندا تۇرىپ، اسكەرگە اتتانعان اتىراۋلىق ماحورين يۆان فەدوروۆيچ سوعىستان كەيىن قىزىلورداعا قونىس اۋدارىپ، ەڭبەك ەتتى. وزبەكستان دەرەكتەرى ونى سوعىستان كەيىن قاراقالپاقسانعا قايتىپ ورالدى دەپ ەسەپتەيدى. ەكى ەلدىڭ باتىرلارىنا جاتقىزىلعان قازاقستاندىقتار، الماتى وبلىسىنىڭ ۇزىن-اعاشىنىڭ وزبەگى د.باباجانوۆ پەن سايرامدىق وزبەك حۋسانوۆ زيامات (وزبەكستان دەرەكتەرىندە تاشكەندە وسكەن), سوعىسقا سامارقاننان الىنعان وسكەمەندىك شارابارين نيكولاي الەكساندروۆيچ سوعىستان كەيىن وزدەرىنىڭ تۋعان جەرلەرىنە باتىر بولىپ، امان-ەسەن ورالىپ، حالىق شارۋاشىلىعىن كوتەردى. وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ قىزىلقۇم اۋدانىندا تۋعان ا.اليمبەتوۆ (وزبەك دەرەكتەرىندە بوستاندىق اۋدانىنىڭ حۋمسان قىشلاعىندا تۋعان) سوعىستان كەيىن قىزىلوردا، تالدىقورعان، گۋرەۆ (اتىراۋ) وبلىستارىندا دوسااف كوميتەتىنىڭ توراعاسى لاۋازىمىن اتقارىپ، ابىرويمەن زەينەتكە شىعىپ، بەيبىت كۇندە قازا بولدى.
«ەر اتاعىن ەل ساقتار» دەگەن دانا قازاق. ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەلى تاريحشىلارىمىز، زەرتتەۋشىلەرىمىز، اسكەري ماماندارىمىز وزبەكستاندا، تۇرىكمەنستاندا، رەسەي مەن ۋكراينادا تۋعان، وسكەن ونداعان باتىرلارىمىزدىڭ قازاق ەكەنىن دالەلدەپ، قازاقستاندىق، قازاق كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلار ءتىزىمى تولىقتىرىلعانى كوڭىل كونشىتەدى. بۇل باعىتتا جۇمىستار الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسۋى ءتيىس. ومىردەن وتكەن بەلگىلى ادامداردىڭ ارتىندا قالعان جارى، تۋىستارى، ىزدەۋشىسى بولسا ول تۋرالى شىندىق اشىلادى، ونىڭ ءومىرى، ەرلىكتەرى جارىققا شىعادى.
بۇل زەرتتەۋلەرمەن قاتار قازاقستاندا تۋعان، تۇرعان، كەيىن ءارتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى كورشى ەلدەرگە قونىس اۋدارعان، ولاردىڭ قۇرامىنا كىرگەن اۋدانداردا تۋعان، تۇرعان ازاماتتار تۋرالى دەرەكتەر جينادىم. وزبەكستان، رەسەي قالالارىندا اسكەري ۋچيليششەلەر مەن اسكەري جىيىنداردا وقۋدا، بولعان باتىرلارمەن تولىقتىرۋعا باعىتتالعان ەڭبەكتەرىم ءوز ناتيجەلەرىن بەردى دەۋگە بولادى. قۇجاتتاردى زەرتتەۋ بارىسىندا قالىڭ وزبەك ورنالاسقان جەرلەردەن شىققان بىرنەشە ازيات تەكتەس ازاماتتاردىڭ ۇلتى كورسەتىلمەگەندىگىن بايقادىم، قوسىمشا زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى.
ۇلتى قازاق، قازاقستاندىق كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى تۋرالى زەرتتەگەندە بۇرىن قازاق كسر اۋماقتىق بولىنىستەرىنە كىرگەن قازاق ەلىمەن تىكەلەي تاريحي بايلانىسى بار جەرلەردەن شىققان باتىرلاردى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. قاراقالپاقستان اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستان قۇرامىندا بولعان 1920-30 جىلدارى وندا تۋىپ، ءوسىپ، قىزمەت ىستەپ، كەيىن مايداندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتانعان ازاماتتار دا قازاقستاندىق باتىرلار قاتارىن تولىقتىرۋى ءتيىس. ولاي بولسا تاشكەننىڭ يانگيۋلىندە تۋىپ، ءوسىپ، سول جەردەن اسكەرگە اتتانعان چاريكوۆ ميحايل پاۆلوۆيچ، قاراقالپاقستاندا وقىپ، قىزمەت ەتىپ، تورتكول ااك-مەن اسكەرگە الىنعان ۋكرايندىق كاپيتان چەپۋرين فيليپپ فەدوروۆيچ، رەسەيلىك سيمانوۆ الەكساندر ميحايلوۆيچ، قاراقالپاق ۇلتىنىڭ وكىلى ابدۋللاەۆ ورىنباي قازاقستاندىق كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى قاتارىنا ەنگىزىلۋى قاجەت. ەگەردە باتىرلار تۇگەندەۋدە وزبەك اعايىندار ءتاسىلىن قولدانساق وندا قىرعىز (قازاق) كەڭەس رەسپۋبليكاسىنىڭ 1920-1925 جىلدارى استاناسى بولعان ورىنبوردا تۋىپ، ءوسىپ، ورتا مەكتەپ اياقتاعان (ورىنبور اسكەري ۋچيليششە تۇلەگى يۋ.گاگارين، قازاقستاندىق تىزىمگە ەنگىزىلگەن اۆدەەۆ ن.، قازاق ۇ.اقباۋوۆتى ەسەپتەمەگەندە) 235 باتىردى قازاقستاندىق باتىرلار تىزىمىنە ەنگىزۋگە بولادى.
قازىر قازاق زەرتتەۋشىلەرىنىڭ ارقاسىندا 14 قازاقستاندىق، ونىڭ 13-ءى قازاق (ا.احمەتوۆ، ا.كابدۋلوۆ، ج.دجۋماشەۆ، گ.پوستولنيكوۆ، ب.دجەتپىسباەۆ، ي.سۋلەيمەنوۆ، ا.مەندىگاليەۆ، ج.راحمەتوۆ، س.رۋستامبەكوۆ، ك.احمەتوۆ، ي.سۋيۋنباەۆ، س.قاليەۆ، ق.كۋكتاەۆ، ت.ابدىبەكوۆ) كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىنا ۇسىنىلسا دا ولارعا بۇل ەڭ جوعارعى اتاق بەرىلمەگەن. بۇل ءتىزىم الداعى ۋاقىتتا تولىقتىرىلادى دەپ ويلايمىن.
قارداي بوراپ تۇرعان وقتىڭ استىنان رەيحستاققا ورمەلەپ، العاشقى بولىپ تۋ تىگىپ، تەك سلاۆيان، گرۋزين ۇلتتى بولماعانى ءۇشىن باتىر اتاعى بەرىلمگەن راقىمجان اعامىزدىڭ ەرلىگىن بۇگىندە رەسەي تاريحشىلارى مويىنداي باستادى. "كۋرسك دوعاسىندا" كورسەتكەن ەرلىكتەرى ءۇشىن ماراپاتقا ۇسىنىلىپ، كەيىن سوعىستا ءىز-ءتۇسسىز جوعالىپ كەتكەنە قاراعاندىلىق ءتورت قازاق قىزدارىنان قۇرالعان جالعىز تانك ەكيپاجى تۋرالى دەرەك ەندى جاريالانا باستادى. سوعىستار تاريحىندا ايەل تانك جاۋىنگەرلەرى اراسىندا تەك 13 سلاۆياندىق ايەلدەر ەسىمدەرى عانا اتالىپ، ولاردىڭ قاتارىندا ارۋىمىز ەسىمدەرى اتالمايدى. ويتكەنى 1931-33 ج.ج. جاپپاي ۇجىمداستىرۋ بارىسىندا ولاردىڭ اكە-شەشە، باۋىرلارىن بۇلار جان-تانىمەن قورعاعان كەڭەس بيلىگى قازاعا ۇشىراتقان بولاتىن.
تاريحي دەرەكتەرگە كوز سالساق 615 (2015 ج. ەسەپ بويىنشا) قازاقستاندىقتارعا (ونىڭ 109-ى قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرى، كەڭەس كەزىندە 96 بولاتىن) كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلگەن. ۆيكيپەديا-اشىق ەنتسيكلوپەدەياعا سايكەس وزبەكستاندىقتار مەن وزبەك حالقى اراسىنان دا جەتكىلىكتى باتىرلار شىققانىن جاقسى بىلەمىز. ۇوس كەزىندە 280 وزبەكستاندىققا (قازىر 301, ونىڭ 69-ى وزبەكتەر) "كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى" اتاعى بەرىلگەن. مايدا سويلەپ، جىلدام باۋىرلاسىپ كەتەتىن، نە نارسەنى بولسا دا وزىنە ءسىڭىرىپ، يە بولۋدىڭ شەبەرى وزبەك حالقىنىڭ قاسيەتتەرى بەلگىلى عوي. ءوز ەلىنىڭ باتىرلار سانىن كوبەيتۋ باعىتىندا دا ولار وسى قىرلارىنان كورىنىپ ءجۇر. قازاقستاندا تۋىپ وسكەن بىرنەشە وزبەك ۇلتتى ازاماتتاردىڭ اتا-بابالارىنىڭ تاريحي وتانىنا كوشۋىن وزبەكستان كسر باسشىلارىنىڭ باتىرلار سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن ولارعا جەڭىلدىكتەر قاراستىرىپ، تۇرمىستارىن تۇزەۋ ءۇشىن ارنايى شاقىرتۋلار ۇيىمداستىرۋ ناتيجەسى بولار.
قازاقستاندا ماقتارال اۋدانىنىڭ اسىقاتا كەنتىندە تۋىپ وسكەن ۇلتى قازاق تاسقۇلوۆ قالىباي سوعىستان كەيىن تاشكەن وبلىسىنا قونىس اۋدارعان. وزبەك دەرەكتەرىندە ول بوستاندىق (تاعى ءبىر دەرەكتەردە يانگيۋلدە) اۋدانىنىڭ اقساق اتا اۋىلىندا تۋعان. بۇل جەردە قاراما-قايشىلىق بار.اسىق اتا بۇرىڭعى كيروۆ، قازىرگى جەتىساي اۋدانىنا قارايتىن اۋىل.وزبەكستان دەرەكتەرىندە كورسەتىلگەن بوستاندىق اۋدانىنىڭ اقساق اتا اۋىلىن عالامتوردان تابۋعا مۇمكىندىك بولمادى.سوعىستان كەيىن ەكى ەلدىڭ باتىرى اتانعاندار، شىرشىقتان اسكەرگە الىنعان اقتوبەلىك كاپيتان پياتكوۆسكي يۆان ماكسيموۆيچ كيەۆكە، بەگاۆاتتان اسكەرگە شاقىرتىلعان كوكشەتاۋلىق يلين ستەپان پەتروۆيچ، جامبىلدىق (تاراز) وزبەك فايازوۆ ميحايل گياسوۆيچ، قازاقستان، وزبەكستان، تاجىكستاندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارعان سەمەيلىك نوۆيكوۆ ۆاسيلي كورنەەۆيچ سوعىستان كەيىن وزبەكستانعا قونىس اۋداردى. بۇرىن قازاقستان قۇرامىندا بولعان بوستاندىق اۋدانىنىڭ بريچ-مۋللا قىشلاعىندا دۇنيەگە كەلگەن، ۇلتى تاجىك، ەكى ەلدىڭ باتىرى اتانعان حاكيموۆ ءالىم دە سوعىستان كەيىن تاشكەندە جاۋاپتى قىزمەت اتقارعان.
قازاقستان بيلىگى كەزىندە وزبەكستاندىقتارداي ەلدەن تىس جەردە تۇرعان قازاق باتىرلارىن ەلگە شاقىرعاندىعى تۋرالى دەرەكتەر كەزدەستىرگەن جوقپىن.مەنىڭ بىلۋىمشە باتىرلارىمىز ۋاقىتىندا بيلىكتەگىلەرمەن ەلەنىپ، باعالانىپ، ماراپاتتالعان جوق.
كەڭەس توڭكەرىسىنەن كەيىن جاڭا ۇكىمەتتىڭ سولاقاي ساياساتىنان حالقىنىڭ جارتىسىنان ايرىلىپ، توز-توز بولعان ءارىسى اۋعان، يران، قىتاي، موڭعول اسقان، بەرىسى رەسەي،قاراقالپاق،تاجىك،قىرعىز، تۇرىكمەن، كاۆكاز اسقان قازاقتىڭ باتىر ۇل-قىزدارى جاۋمەن ايانباي سوعىسىپ، ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى. ماسكەۋ مەن لەنينگرادتى، ستالينگرادتى قورعاعان، ورماندا ءجۇرىپ نەمىستى ويراڭداعان، جاۋدىڭ باستى ۇياسى بولعان رەيحستاگقا ەڭ العاشقى بولىپ تۋ تىككەن، ءبىرى ۇشاقپەن جاۋ شەبىن تالقانداسا، ءبىرى جانعان ۇشاعىن نەمىس قارۋ-جاراق، تەحنيكاسى، اسكەرى تيەلگەن جاۋ ەشەلونىنا باعىتتاپ جويىپ، ءوز ءومىرىن قيدى.
قاي حالىق بولسا دا، قاشاندا سلاۆياندار، ەۆرەيلەر، قىتايلار، اعىلشىن، نەمىستەر ۇلى ادامدارعا تالاساتىنى بەلگىلى عوي. از عۇمىرىنىڭ كوبىسىن سىرتتا ءوتۋى سەبەپتى قانداستارىمىزدىڭ وزبەكستاندىق، قاراقالپاقستاندىق سانالۋى ارينە زاڭدىلىق. بىراق، ولاردىڭ ەسىمدەرى اۋەلى قازاق باتىرلارى رەتىندە اۋەلى قازاقستان تاريحىنا ەنۋلەرى ءتيىس قوي. ودان كەيىن ولار تۋعان، وسكەن ەلدەرى تاريحىنا ەنگىزىلۋىن تۇسىنۋگە بولادى. وزبەكستان تاريحشىلارىنىڭ رەسپۋبليكادان شىققان باتىرلار سانىن كوبەيتۋ ارقىلى وزبەك ەلىنىڭ ۇوس-عى ءرولىن ارتتىرىپ، كەڭەس وداعى رەسپۋبليكالارىمەن، اسىرەسە قازاقستانمەن باقتالاستىققا ءتۇسىپ، باتىرلار ۇلەس سالماعىن ارتتىرىپ، ايرىقشا ەتىپ كورسەتپەكشى بولعانىمەن بايلانىستىرۋعا بولار ەدى. ولاردىڭ تەك كەيبىرەۋلەرى عانا ەكى ەلدىڭ باتىرلارى بولىپ قالا بەرۋىنە كەلىسۋگە بولادى. قازاقتىڭ باتىر ۇلىن وزبەك قىلىپ جازىلعاندىعىن قالاي تۇسىنۋە بولادى؟
ءيا قىيىن-قىستاۋ زاماندا ءبىراز قازاق بالاسىنا وزبەكستان، ونىڭ ىشىندە تاشكەن پانا بولدى، سول كيەلى قالانىڭ، حالقىنىڭ ارقاسىندا قازاق ۇلاندارى امان قالىپ، سوعىسقا اتتانىپ، باتىر بولىپ ورالدى. «باتىر –ورتاق، باق-جالقى» دەپ بەكەر ايتىلماعان بولار. قىيىن-قىستاۋ زاماندا ەلدەن جىراق كەتىپ، كورشى وزبەك ەلىندە اشتىقتان امان قالىپ، مەكتەپ اياقتاعان ۇلاندى تەك قازاقستانعا تيەسىلى دەۋ ادىلەتسىزدىك بولار. كورشى ەل، اعايىن دا ول باتىرلاردى ءوز باتىرى، وتانداسى دەۋگە قۇقى بار ەكەندىگى بەلگىلى.
كەڭەس زامانىندا بۇل باتىرلارىمىز تۋرالى جازىلمادى، ايتىلمادى.سوڭعى كەزدەرى شىعارىلعان بىرنەشە كىتاپتاردا باتىرلارىمىز تۋرالى تولىق قامتىلعان، الداعى شىعاتىن كىتاپتاردا باتىرلارىمىز جاڭا ەسىمدەرمەن تولىعادى دەگەن ۇمىتتەمىن. ء"ولى رازى بولماي ءتىرى بايىمايدى" دەيدى دانا قازاق.الداعى ۋاقىتتا اسكەري كوميسسيارياتتار ارقىلى بالالار ۇيلەرىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرىنىڭ تىزىمدەرى، اسكەري جىيىن، قىسقا كومانديرلەر كۋرسى، اسكەري ۋچيليششە كۋرسانتتارىنىڭ، قونىس اۋدارۋشىلار تىزىمدەرى ارقىلى قازاق باتىرلارىن ىزدەستىرۋدى جالعاستىرۋ قاجەت. رەسەي،ۋكراينا، باسقا دا بۇرىڭعى كەڭەس رەسپۋبليكالارىندا تۋىپ، وسكەن تەكتەرى بۇرمالانىپ ورىس، التايلىق، ۋكرايندىق بولىپ جازىلعان باتىرلارىمىز تۋرالى تىڭ دەرەكتەر شىعادى دەپ ۇمىتتەنەمىن.
بۇرىن راقىمجان اعامىزدىڭ رەيحستاققا العاشقى بولىپ تۋ تىككەنىن مويىنداماعان، سوڭعى كەزدە پانفيلوۆشىلاردىڭ ماسكەۋدى قورعاپ قالعانىن جوققا شىعارىپ جاتقان، جالپى تۇركى، باسقا دا حالىقتاردىڭ ۇلى جەڭىسكە قوسقان ۇلەستەرىن جوققا شىعارىپ جاتىرعان شوۆينيستىك يدەولوگياسىمەن ابدەن ميلارى ۋلانعان سوعىستا جەڭىسكە جەتكەن تەك ورىس حالقى دەپ ساندىراقتاپ جۇرگەن سولتۇستىك كورشىمىزدىڭ كەيبىر ازاماتتارىنىڭ زاڭسىز ءىس-ارەكەتتەرىنە كرەمل تىيىم سالماي كەلە جاتىر. بىيىلدان باستاپ "ماڭگىلىك پولك" شەرۋىنە تىيىم سالىنۋىنا بايلانىستى ەلىمىزدە ءارتۇرلى سلاۆيان قوزعالىستارى تاراپىنان قارسى ۇگىت جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. مۇمكىن بۇرىڭعى كەڭەس وداعىنا كىرگەن رەسپۋبليكالار سياقتى "جەڭىس كۇنى" مەملەكەتتىك مەرەكە اتىن "II-دۇنيە جۇزىلىك سوعىسى قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى" دەپ وزگەرتەرمىز. ولار باسقا حالىقتاردىڭ، اسىرەسە تۇرىك، مۇسىلمان حالىقتارىنىڭ ۇلى جەڭىسكە قوسقان ەلەۋلى ۇلەستەرىن بىلۋلەرى كەرەك.
حۇسايىن اسانۇلى قورازباەۆ
زاڭگەر-جۋرناليست.پوليتسيا پولكوۆنيگى.
اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى.