Qara basu (Bastyrylu)
Ūiyqtap jatqan adam tüsınde qara kiımdı köleŋkenı (elestı) körıp qinalyp jatady, qaşaiyn dese, qozǧala almaidy, aiqailaiyn dese dausy şyqpai jatady. Ol köbınesı şalqasynan jatyp qolyn keudesıne qoiyp ūiyqtaǧanda nemese sol jaq qyrymen jatqanda jürekke qysym tüskennen bolatyn qūbylys.
Ūiqy aldyndaǧy eles
Keide adam ūiyqtai bere neşe türlı elesterdı köredı, öŋı me älde tüsı me ajyrata almai qinalady. Mūndai qūbylys köbınese balalarda kezdesedı. Ol qalypty jaǧdai bolyp esepteledı., köbınese adam qatty şarşaǧanda, mas bolǧanda nemese küizelıs kezınde bolady.
Ūiqysyrau
Ūiyqtap jatyp söileu – qatty şarşaǧan nemese syr bükken adamdarda jiı kezdesetın qalypty qūbylys. Köbınese eresek er adamdarmen balalarda kezdesedı nemese qandaida bır oqiǧadan qatty şoşynǧan adamdarda bolady.
Tüstegı tüs
Keide ūiyqtap, tüs körıp jatasyz, bır qatelık jasap qatty ökınıp otyrǧanda nemese kölıkten qalyp qoiyp qapalanyp otyrǧanda «oianyp ketıp», «Oi, tüsım eken ǧoi, Qūdai saqtady…»-deisız, şyn mänınde sız älı oianǧan joqsyz, älı ūiyqtap, tüs körıp jatyrsyz.
Būl da jiı kezdesetın jaǧdai, köbınese studentter oqu mausymy bastalar būryn osyndai tüs köredı. Tüsınde sabaǧy bastalyp ketken, özı keş kelıp sabaqqa ülgere almai jatady.
Ondai jaǧdai köbınese mezgıldı josparlarǧa bailanysty adamnyŋ sanasynda jürgen oilardyŋ körınısı retınde şarşap ūiyqtaǧan kezderde kezdesedı.
Aikezbe
Ertede kiız üide jatqanda ai säulesı betıne tüsken adamdar ūiqyly oiau jürıp syrtqa şyǧyp ketetın bolǧan, sondyqtan da ony aikezbe dep ataǧan. Şaitan ertıp äkettı dep moldalarǧa da körsetıp, dem salǧyzatyn bolǧan. Zertteu boiynşa būndai jaǧdai adamdardyŋ 4,6-10,3 %-ynda kezdesedı eken.
Qazırgı zamanda ai säulesı tüspese de ūiyq kezınde kezıp ketetınder barşylyq, oǧan ǧalymdar da bır pätua aita almai otyr.
Jarylystan şoşyp oianu
Keide jarylystan nemese qandai da bır qatty dauystan şoşyp oianasyz, būndai jaǧdai köbınese kündız qandai da bır oqiǧadan sekemdengende nemese kündelıktı orynnan basqa jerde ūiyqtaǧanda kezdesedı.
Ūiqy apnoe
Keide ūyqtap jatqan adamnyŋ uaqytşa tysysy toqtaǧanyn sezesız, ony medisinada Ūiqydaǧy apnoe dep ataidy. Ol turaly zdrav.kz arqyly tolyq maǧlūmat aluǧa bolady.
Tüstıŋ qaitalanuy nemese jalǧasuy
Būndai jaǧdai köbınesı alǧa qoiǧan qandaida bır maqsatyŋyzǧa talpynu barysynda maqsatyŋyzǧa bailanysty oqiǧalardy tüsıŋızde qaitalap jatasyz nemese bır tüstıŋ jalǧasyn kelesı ūiqyda körıp jatasyz, būl da qalypty jaǧdai bolyp esepteledı.
Tösekten tösekke qūlau
Keide ūiqyǧa ene bere qandaida bır küş sızdı tösekke laqtyryp jıbergendei nemese tösekten qūlap barajatqandai sezımde bolyp şoşyp oianasyz. Ǧalymdardyŋ zertteuınşe keide adamdar qatty şarşap ūiyqtaǧanda tynysy baiaulaidy da miǧa «ölıp baram» degen qate aqpar kelıp tüskennen mi būlşyq etterge qysym jasap adamdy oiatady, sondai kezde adam qūlap bara jatqandai sezınedı.
Ruhtyŋ tännen bölınuı
Jiı kezdespeitın ärı şeşımı joq qūbylys.
Adam ūiyqtap jatyp özınıŋ denesınen bölınıp şyqqanyn sezedı jäne özınıŋ ūiyqtap jatqanyn köredı, sonymen qosa maŋyndaǧy adamdardy, zattardy jäne bolyp jatqan oqilardy da köredı, alaida alystap kete almaidy, soŋynan qinalyp oianady. Būl qūbylystyŋ qalai bolatynyn neiropsihologiia ǧalymdary köp zerttedı, alaida neden olai bolatynyn taba almady.
Kürdelı mäselenıŋ şeşımın tabu
Keide qandaida bır mäselenıŋ şeşımın tappai qinalǧanda tüsıŋızde qinalmai-aq şeşımın tauyp jatasyz.
Orys ǧalymy Dmitrii Mendeleev element kestesın qūru barysynda kezdesken mäselelerdıŋ şeşımın tüsınde tapqan.
Avgust Kekule de benzoldyŋ himiialyq formulasyn tüsınde körgen.