Būl jaŋalyqtyŋ avtory – RMK «QazStandart» qyzmetkerı, 27 jastaǧy jas ǧalym Asylbek Jūmaǧali.
Onyŋ jasaǧan saturatory (nasytqyş qūrylǧysy) gaz ylǧaldylyǧynyŋ jaŋa alǧaşqy etalonynyŋ negızıne ainaldy. Osy jaŋaşyl şeşımnıŋ arqasynda Qazaqstan alǧaş ret şyq jäne qyrau nüktesınıŋ temperaturasy boiynşa ölşem bırlıkterın şeteldık ǧylymi mekemelerge jügınbei-aq, öz betınşe jaŋǧyrta alatyn boldy. Būl el biudjetınen bölınetın şyǧyndardy edäuır azaityp, elımızdıŋ ǧylymi-tehnikalyq täuelsızdıgın aitarlyqtai nyǧaitady.
"Būǧan deiın etalondyq qūraldarymyzdy jyl saiyn şetelge kalibrleuge jıberuge mäjbür bolatynbyz. Būl – qymbat ärı qolaisyz prosess edı. Endı Qazaqstan būl jūmysty öz ışınde jürgıze alady. Būl bükıl salanyŋ damuyna tyŋ serpın beredı", – dep atap öttı Asylbek Jūmaǧali.
Jas ǧalym äzırlegen nasytqyş qūrylǧynyŋ bıregei konstruksiiasy 2024 jylǧy 4 qazanda paidaly model retınde resmi türde patentteldı (Patent №9626). Onyŋ tiımdılıgı halyqaralyq deŋgeide de moiyndaldy – üş jyldyq ǧylymi jūmystyŋ nätijelerı Scopus derekqoryna engen bedeldı Metrology ǧylymi jurnalynda jariialandy.
Qazaqstan sondai-aq alǧaş ret COOMET.T-K6.1 («Ylǧaldy auanyŋ şyq/qyrau nüktesı temperaturasynyŋ jergılıktı şkalalaryn jüzege asyru») atty halyqaralyq negızgı salystyru jobasynda pilottyq zerthana retınde qatysty. Būl joba Reseidıŋ jetekşı ǧylymi mekemelerınıŋ bırı – FGUP «VNİİFTRİ»-men bırlesıp ūiymdastyrylǧan. Mūndai salystyrular – jaŋa etalonnyŋ ölşeu däldıgı men nätijelerdıŋ halyqaralyq salystyrmalylyǧyna sai keletının däleldeitın älemdık täjıribe.
«Halyqaralyq jobaǧa pilottyq zerthana retınde qatysuymyz – Qazaqstannyŋ ǧylymi äleuetınıŋ moiyndaluy men metrologiia salasyndaǧy halyqaralyq yntymaqtastyqty nyǧaitu jolyndaǧy maŋyzdy qadam», – dedı Asylbek Jūmaǧali.
Bügıngı taŋda Qazaqstanda salystyrmaly ylǧaldylyq pen şyq/qyrau nüktesınıŋ temperaturasy boiynşa memlekettık etalondar bar. Alaida olar ekınşı rettı bolyp sanalady jäne būǧan deiın tūraqty türde şetelde tekserısten (verifikasiiadan) ötıp kelgen. Al jaŋa alǧaşqy etalon būl täueldılıktı joiyp, ölşeu nätijelerınıŋ el ışındegı tolyq trassabeldıgın qamtamasyz etedı jäne Qazaqstannyŋ halyqaralyq bedelın arttyrady.
Sondai-aq būl jetıstık eldegı ondaǧan kalibrleu zerthanasyna uaqyt pen qarajatty ünemdei otyryp, ölşemderdı ūlttyq deŋgeide joǧary däldıkpen jürgızuge mümkındık beredı.
Atalǧan joba RMK «QazStandart» tarapynan gaz ylǧaldylyǧy etalondarynyŋ metrologiialyq sipattamalaryn jetıldıru maqsatynda jürgızılgen ırgelı ǧylymi zertteuler aiasynda jüzege asyryldy. Zertteuler halyqaralyq metrologiiada keŋınen qoldanylatyn fazalyq tepe-teŋdık ädısıne negızdelgen.
Būl jetıstık – elımızdıŋ tehnologiialyq egemendıgın nyǧaitatyn, sondai-aq jas qazaqstandyq ǧalymdardyŋ älemdık deŋgeidegı mäselelerdı şeşuge qabılettı ekenın däleldeitın jarqyn mysal. Asylbek Jūmaǧalidyŋ būl jaŋalyǧy – Qazaqstannyŋ ǧylymi äleuetın damytuǧa, önerkäsıptıŋ bäsekege qabılettılıgın arttyruǧa jäne otandyq önım sapasyna el ışınde de, eksporttyq naryqtarda da senımdılık qalyptastyruǧa qosqan sübelı üles.
Tehnikalyq retteu jäne metrologiia